Wszyscy znamy stwierdzenie, że człowiek jest istotą społeczną. Już Artystoteles, zauważył, że „człowiek jest istotą społeczną. Ten zaś kto nie żyje w społeczeństwie jest albo bestią albo Bogiem”. W tym wpisie zastanowimy się dlaczego wprowadzanie norm i zasad w rodzinie jest ważne i jak to zrobić, żeby bezpiecznie doprowadzić dziecko do celu.
Rozwój człowieka jest nierozerwalnie związany ze społeczeństwem (rodzina, klasa szkolna, grupa rówieśnicza, grupy nieformalne, wspólnota narodu itp.). Arystoteles stwierdza, że człowiek jest istotą społeczną i potrzebuje do życia innych ludzi. Jego (człowieka) naturalne wyposażenie wskazuje zarazem na zdolność do życia we wspólnocie (zob: Andrzejuk Izabella za: Artystoteles Dzieła wszystkie t. 5). Swoje potrzeby realizujemy żyjąc w społeczeństwie (np. potrzeba przynależności, samorealizacji, bezpieczeństwa, uznania – wg Maslowa), swoją wiedzę o świecie kształtujemy dzięki innym ludziom (rodzice, nauczyciele, przedstawiciele innych kultur, grup społecznych), a poprzez swoją działalność oddziałujemy na otaczającą nas rzeczywistość (np. wytwory kultury i sztuki).
Każdy z nas należy do więcej niż jednej społeczności
Zastanówmy się, w jakich społecznościach funkcjonujemy na co dzień i co sprawia, że one sprawnie działają? Zacznijmy od wspólnoty, w której funkcjonujemy wszyscy. Jest to wspólnota narodu, czyli państwo. Nie będziemy tu omawiać funkcji i atrybutów państwa. Tym, co sprawia, że państwo działa sprawnie jest konstytucja, czyli spis norm i zasad postępowania obywatela wobec państwa i państwa wobec obywatela. Jako młody człowiek każdy z nas jest członkiem społeczności szkolnej, a w węższym ujęciu, zespołu klasowego. I tutaj też mamy dokument określający prawa i obowiązki ucznia, a w klasach szkolnych wychowawca spisuje z uczniami kontrakt klasowy (jak zrobić to efektywnie możecie przeczytać w tym wpisie: Jak spisać angażujący kontrakt grupowy). Dorosłość wiąże się z wejściem do kolejnej społeczności, tj. zespołu pracowniczego. Tu również znajdziemy określone normy i zasady postępowania dla pracowników i zarządzających. Jest to regulamin organizacyjny i kodeks etyczny danej firmy.
Uniwersalny zbiór norm i zasad
Szczególnie istotnym drogowskazem dającym 10 sposobów na szczęśliwe życie, które zna każdy z nas jest Dekalog. Odwołajmy się do nakazów danych ludowi przez Boga na górze Synaj jako do zbioru norm i zasad, których przestrzeganie doprowadzi nas do szczęśliwego życia na Ziemi i w Wieczności. Bóg dał jasne wskazówki, tj. nie ulegać zabobonom, być wiernym celowi (tj. zmierzaniu do Boga), uszanować czas odpoczynku i wykorzystać go wartościowo, szanować i troszczyć się o rodziców, nakazuje dbać o życie, chronić wartość, jaką jest miłość małżeńska, chronić prawo własności, potępia zazdrość, zachłanność, nie mówić kłamstw o innych, nie rozpowszechniać nieprawdziwych informacji o innych. Jak widzicie jest to zbiór uniwersalnych wytycznych, niełatwych do przestrzegania, ale skutecznych.
Rodzina też ma swój cel – określcie go wspólnie
Wszystkie przytoczone zbiory norm i zasad łączy jedno. Wszystkie powstały w jakimś celu. Konstytucja, prawa i obowiązki ucznia, kontrakt klasowy mają służyć sprawnemu funkcjonowaniu ludzi w społecznościach, celem Dekalogu jest doprowadzenie ludzi do Boga i szczęśliwe życie wieczne u jego boku.
Aby określić cele dla waszej rodziny najpierw zastanówcie się co chcecie osiągnąć, czyli co jest „misją” waszej rodziny. Będzie to strategia, w której zawarte są Wasze założenia, przekonania, wartości. Na tym etapie najważniejsze jest to, aby wszyscy członkowie waszej rodziny uczestniczyli w tworzeniu misji, tak, by nikt nie czuł się wykluczony. Możecie określić cele długofalowe, np. „Członkowie naszej rodziny się kochają, są dla siebie wparciem w trudnych chwilach”, ale też krótko terminowe. Powinny być realistyczne, pozytywne i mierzalne, począwszy od bardzo przyziemnych, np. deser w każdy wtorek. Cele mogą dotyczyć zmian i zachowań, które chcielibyście wypracować, np. nasza rodzina chce spędzać więcej czasu razem aby zrealizować ten cel zaplanujecie np. udział w aktywnościach dla rodzin w każdą sobotę. Celem dla was, jako rodziców może być też wychowanie zaradnych dzieci. Tak spisaną misję, cele krótko i długoterminowe umieście w widocznym miejscu w waszym domu, np. na drzwiach lodówki. Pamiętajcie, by każdy z was podpisał się pod trym ważnym dokumentem waszej rodziny.
Dlaczego normy i zasady są ważne?
1. Pomagają dzieciom odkrywać świat – dzieci bez przerwy zbierają informacje o otaczającym je świecie i zasadach jego funkcjonowania. Na zachowanie dzieci większy wpływ ma to, czego doświadczają i widzą niż to, co im się mówi.
2. Określają formy oczekiwanych zachowań – dzieci potrzebują jasnych oznaczeń, kierunków, informacji o tym co jest dobre, a co nie. Kiedy normy i zasady (oraz granice) są jasno określone i niezmienne, dzieciom łatwiej jest poznać ścieżkę i nią podążać. Jeśli normy, zasady i granice są niejasne lub często zmieniane bez racjonalnej przyczyny, dzieci nie wiedzą jak się zachować, zbaczają z wcześniejszego kierunku i zdarzają się zachowania niepożądane.
3. Określają związki z ludźmi – dzieci często testują swoją „moc” w codziennych kontaktach z dorosłymi, szczególnie z rodzicami, sprawdzając co im wolno, co ujdzie na sucho, na co mogą sobie pozwolić, tzn. robią na co mają ochotę, odzywają się jak chcą i sprawdzają efekty takiego postępowania. Poprzez testowanie różnych zachowań w codziennych kontaktach z dorosłymi odkrywają swoją siłę i kontrolę nad sytuacją.
4. Wspomagają wzrost, uwidaczniają rozwój dziecka – zaproponowane normy, zasady i granice mogą pokazać rodzicom, z czym dzieci jeszcze sobie nie radzą, a w jakim obszarze rozwojowym są już dojrzałe do zmian zasad, takich jak np. późniejsze chodzenie spać poprzedzone kilkudniowym okresem próbnym, który pokaże, czy dziecko jest na to gotowe.
5. Dają poczucie bezpieczeństwa – normy i zasady są narzędziem dla rodziców, które pozwala rodzicom prowadzić dziecko we właściwym kierunku. Dziecko oczekuje, że rodzice będą je chronić. Jednak chcąc spełniać wszystkie oczekiwania i zachcianki dziecka, ulegając mu, gdy marudzi, płacze itp., rodzice mogą wytworzyć w dziecku poczucie, że jest wszechmocne i panuje nad sytuacją w domu. Jednak nie czuje się wtedy bezpieczne. Dzieci oczekują od rodziców podpowiedzi, jak się zachowywać w codziennych sytuacjach, jak radzić sobie z problemami. Rodzic, który wytycza granice dziecku zawiera w sobie bardzo silny przekaz: „Jestem twoim rodzicem/opiekunem. Jestem silny i odpowiedzialny. Możesz liczyć na to, że poprowadzę cię we właściwym kierunku”.
Norma a zasada. Czy jest jakaś różnica?
Wiesz już jaką rolę pełnią normy i zasady w życiu dziecka, co zapewniają w rozwoju dziecka. Ale czy potrafiłbyś odpowiedzieć swojemu dziecku na pytanie: Tato, ale co to są te normy i zasady? Gdybyś miał problem z udzieleniem dziecku odpowiedzi przeczytaj informacje poniżej (będzie Ci to też potrzebne do wykonania jednego z zadań, jakie przygotowaliśmy dla Ciebie i Twojego dziecka), a wszystko będzie jasne.
Otóż, mówiąc najkrócej zasada to ogólna wytyczna jak właściwie postępować, która wynika z prawa naturalnego i z która nie podlega dyskusji (np. należy okazywać szacunek osobom starszym, nie należy reagować agresją), a my je jedynie spisujemy. Natomiast norma to prawo stanowione, a więc podlega ustaleniu i pomaga regulować wspólne życie, np. odkładamy zabawki na miejsce.
Przykłady zasad:
- dbamy o porządek
- jesteśmy pomocni
- okazujemy sobie wzajemny szacunek
Przykłady norm:
- naczynia po jedzeniu wkładamy do zmywarki
- zabawki odkładamy na właściwe miejsce
- najpierw odrabiamy lekcje, a potem oglądamy telewizję (nie dłużej niż 2 godz. dziennie)
Zachęcam Was do opracowania kodeksu norm i zasad dla Waszej rodziny. Poniżej znajdziecie do pobrania porady, jak wykonać to zadanie, a normom i zasadom poświęcona jest nasza walizka Przygody z Tatą. Tata uczy zasad, gdzie oprócz Kodeksu Rodzinnego znajdziecie mnóstwo pomysłów na rodzinne aktywności i zabaw uczących różnych ciekawych rzeczy
Pobierz porady, jak opracować kodeks norm i zasad dla Waszej rodziny
Co sądzicie o myślach zawartych w wpisie? Zapraszam do podzielenia się uwagami w komentarzach.
Autorka wpisu:
Joanna Misiarz
Specjalista ds. projektów edukacyjnych CDW, psycholog, instruktor tańca, doświadczenie zawodowe zdobywała tworząc programy animacyjne dla społeczności lokalnych oraz koordynując projekty edukacyjne.
