Zapisz się na darmowy kurs Jak Skutecznie Pracować z Grupą i Klasą

Jak uczyć myślenia krytycznego i wieloaspektowego? [3 metody do pobrania]

Myślenie krytyczne to taki aspekt naszej zdolności myślenia, który pozwala nam głębiej przeanalizować dany problem. Myśląc krytycznie, nie przyjmujemy wszystkiego takim, jakie nam się jawi, ale dociekamy, jakie jest naprawdę. Myślenie krytyczne to dociekanie sedna sprawy. To poszukiwanie nieoczywistych odpowiedzi, kiedy mogą wydawać się oczywiste. Przyjrzyjmy się temu, jak uczyć tej umiejętności.

 

W nastawieniu krytycznym nie chodzi o krytykowanie innych i wytykanie im błędów (krytykanctwo), ale o lepsze rozumienie rzeczywistości, zdrowy sceptycyzm i zauważanie nieścisłości. Współczesny świat zdaje się nie uczyć takiego podchodzenia do rzeczywistości, ponieważ wymaga ono wysiłku, ale jest za to pierwszym krokiem do poszukiwania i odnajdywania mądrości, a także chroni nas przed manipulacją. Niniejszy wpis powstał na podstawie podrozdziału I.3. Myślenie – Pomysłowość mojego podręcznika Jak Uczyć Skuteczności.

 

Jak analizować krytycznie (i uczyć tego innych)?

1. Badaj źródła informacji i miej dystans do informacji pochodzących zwłaszcza z Internetu i telewizji – nie wszystko, co twierdzą amerykańscy naukowcy i co jest napisane w Wikipedii, to prawda.

2. Badaj przyczyny. Skąd to się wzięło? Czemu to ma służyć?

3. Badaj zyski zainteresowanych. Kto na tym skorzysta? Dlaczego komuś miałoby na tym zależeć?

4. Badaj konsekwencje. Do czego to może doprowadzić?

5. Badaj kontekst. Kto jeszcze jest w to zamieszany? Co się wydarzyło wcześniej? Jaka jest kultura wokół? Czy założenia są prawdziwe? Co się tu w ogóle dzieje?

6. Alternatywne rozwiązania. Może jest zupełnie inaczej? Co by było, gdybyśmy zrobili kompletnie inaczej? Może to się da zrobić prościej?

7. Co jeszcze? Co jeszcze powinienem wiedzieć? Co jeszcze jest ważne?

8. Krytyka własnego rozumu. Czy ja myślę dobrze? Czy mam wszystkie informacje? Może patrzę na to przez pryzmat moich schematów i ograniczeń?

 

Jako metodę krytycznej analizy pomysłu, rozwiązania, propozycji lub nawet otrzymanej informacji, a także uczenia takiego podejścia, możemy wykorzystać Arkusz Analizy Krytycznej. Arkusza tego używamy w taki sposób, że na środku kartki zapisujemy analizowany temat, a wokół odpowiedzi na poszczególne pytania. Arkusz zorientowany jest poziomo, co może ułatwiać nam szersze podejście do tematu (pozioma orientacja kartki polecana jest także np. przy tworzeniu mapy myśli, w myśl tej zasady pionowe ułożenie kartki – bardziej standardowe będzie wspierać myślenie liniowe, przyczynowo-skutkowe).

Pobierz Arkusz Analizy Krytycznej (pdf)

Pobierz Arkusz Analizy Krytycznej (docx)

 

Jako ciekawe ćwiczenie, uczące krytycznego myślenia, możemy zadać uczniom analizę zagadnień, które wydają się nam aprioryczne, tzn. niewymagające uzasadniania („tak po prostu jest”, „to jest oczywiste”). Nie chodzi o to, żeby podważać status quo (chociaż czasami przecież warto), ale o to, żeby naprawdę zrozumieć, czemu coś ma służyć. Takie tezy, do analizy których możemy zaprosić, to np.:

- Państwo powinno pozwalać używać samochodu dopiero po zdaniu egzaminu na prawo jazdy.

- Trzeba płacić podatki.

- Władza deprawuje.

- Żeby mieć dobrą pracę koniecznie trzeba skończyć studia wyższe.

- Wykształcenie za granicą jest lepsze od wykształcenia w Polsce.

- Człowiek jest racjonalny.

 

Może poprosić uczniów, żeby sami wypisali takie założenia, z którymi się zgadzamy i nimi żyjemy, a tak naprawdę nigdy się nad nimi nie zastanawialiśmy?

 

 

Myślenie wieloaspektowe

W pewnym sensie wieloaspektowość myślenia jest elementem krytycznej analizy, ale przyjrzymy się temu zagadnieniu głębiej. Myślenie wieloaspektowe polega na tym, że potrafimy przyglądać się rzeczywistości, analizować ją pod różnymi względami i dostrzegać, że nie zawsze jest jednowymiarowa (czarno-biała).

Na jedną sprawę można spojrzeć z wielu perspektyw i nie zawsze ta najbardziej oczywista wystarcza do dobrego zrozumienia danej kwestii. Przykładowo na zwykłego kwiatka możemy spojrzeć z następujących perspektyw:

- biologicznej → organizm żywy,

- rolniczej → jak uprawiać kwiaty,

- artystycznej → świetny obiekt do namalowania,

- estetycznej → z kwiatów można zrobić dekorację,

- międzyludzkiej → to rewelacyjny prezent dla dziewczyny,

- biznesowej → kwiaty można kupować i sprzedawać,

- językowej → „kwiat” to rzeczownik rodzaju męskiego.

 

Jeśli na taki przedmiot jak kwiat możemy spojrzeć z tak wielu perspektyw, to co dopiero z wieloma zagadnieniami, z którymi na co dzień spotykamy się w naszym życiu, takimi jak sprawiedliwość, polityka, biznes, społeczeństwo, pieniądze, relacje itp.

Żeby dobrze rozumieć rzeczywistość i skutecznie znajdować rozwiązania, musimy patrzeć na świat wieloaspektowo.

Umiejętność przyjmowania innych perspektyw nie oznacza, że mamy się z nimi zgadzać czy utożsamiać. Dążyć do rozumienia innych perspektyw i ludzi powinieneś zawsze (bo dzięki temu lepiej zrozumiesz rzeczywistość i skuteczniej odpowiesz na jej wyzwania), ale nie zawsze musisz się z nimi zgadzać.

Skuteczne znajdowanie rozwiązań to patrzenie na świat z co najmniej trzech perspektyw:

- marzyciela, któremu wszystko się udaje,

- krytyka, który widzi same trudności,

- realisty, który wyprowadza z marzeń realność.

 

Wszystkie te trzy nastawienia są ważne i dopiero ich połączenie pozwala spojrzeć na sprawy realnie. Jeśli poszukujecie rozwiązania jakiegoś problemu lub chcecie przeanalizować pomysł, to możecie w tym celu wykorzystać Arkusz Analizy Wieloaspektowej ujmujący te trzy perspektywy. Wypełnianie takiego Arkusza to bardzo ciekawe ćwiczenie uczące szerokiego patrzenia na rzeczywistość.

Pobierz Arkusz Analizy Wieloaspektowej (pdf)

Pobierz Arkusz Analizy Wieloaspektowej (docx)

 

Proste ćwiczenie polegające na wykorzystaniu Arkusza Analizy Wieloaspektowej polega na analizie odpowiedzi na pytania dotyczące przyszłości, np.:

- Kim chciałbym być w przyszłości?

- Co chciałbym w życiu robić?

- Jaki biznes chciałbym prowadzić?

- Jak spędzę wakacje?

 

Co marzyciel „z Twojej głowy” mówi Ci na temat Twoich wymarzonych wakacji? A co myśli na ten temat krytyk? A co realista? Posłuchaj wszystkich trzech i wtedy podejmij decyzję.

 

 

Proste narzędzie analizy wieloaspektowej - SWOT

Metoda rozwijania myślenia wieloaspektowego i krytycznego jest również bardzo popularna w tradycyjnych modelach zarządzania – to tzw. analiza SWOT. Jest ona wykorzystywana np. w analizowaniu pomysłów na nowe przedsięwzięcia lub przy planowaniu strategii. Możemy jej też użyć do analizy potencjału osobistego, np. przy wyborze zawodu. W najprostszej wersji analizę wykonujemy, opisując i analizując cztery obszary czynników, które mają wpływ na nasze działanie:

 

Wewnątrz organizacji lub osoby:

- mocne strony (strengths),

- słabe strony (weaknesses),

 

Na zewnątrz organizacji lub osoby:

- szanse (opportunities),

- zagrożenia (threats).

 

Pobierz Arkusz SWOT (pdf)

Pobierz Arkusz SWOT (docx)

 

Oczywiście jak każda metoda upraszczająca rzeczywistość SWOT ma swoje ograniczenia, ale pozwala uchwycić podstawy wieloaspektowego spojrzenia na rzeczywistość. Ciekawym ćwiczeniem z wykorzystaniem tej metody jest analiza planów na przyszłość, np. edukacyjnych lub zawodowych.

 

Podobne sposoby uczenia myślenia przybliżam w innych wpisach oznaczonych etykietą Jak Uczyć Myślenia, np.:

Esej – skuteczna metoda uczenia krytycznego myślenia i planowania własnej przyszłości

- Jak uczyć dyskutowania – Debata Oksfordzka

Decyzja Należy do Ciebie – prosta metoda uczenia myślenia i formułowania własnego zdania [również online]

Sztuka zadawania pytań, czyli moc pytań w edukacji. Jak uczyć myślenia, odpowiedzialności i budowania samoświadomości za pomocą pytań

 

Jak się Wam podobają te metody? Czy może macie jakieś inne pomysły służące uczeniu myślenia krytycznego i wieloaspektowego? A może inne pomysły na wykorzystanie zaproponowanych tutaj metod? Zapraszam do podzielenia się w komentarzach. Inspirujmy się nawzajem.

 

Zostaw komentarz



Iwona K

2 lata temu

Bardzo ciekawy artykuł. Na pewno wykorzystam podane metody odczas pracy zawodowej.

Dziękuję za inspiracje!

Odwiedź nas w Motyczu
Konkurs Mapa Myśli

Rodzaje treści

Zrób to sam

Do pobrania

Video

Recenzje

Nasze portale

Prawdziwy Skarb

Kompasy Psychometryczne

Szkoła Przedsiębiorczości

Najczęściej czytane (ostatnie 24h)

Kontakt

Motycz Leśny 51
21-030 Motycz Leśny

Warsztaty dla klas, szkolenia dla dorosłych:
502-928-477, biuro@cdw.edu.pl

Sklep, kursy online:
513-056-931, kontakt@cdw.edu.pl

Copyright © 2020 Centrum Dobrego Wychowania
Witryna zaprojektowana przy użyciu zasobów portalu Freepik.com