Zastanówcie się, jak czujecie się mając dołączyć do nowej grupy? Powiedzmy, że zapisaliście się na kurs i przyszliście na pierwsze spotkanie. Siadacie niepewnie w ławce, nie wiecie z kim się spotkacie. Przychodzi prowadzący, przedstawia się i mówi, że za chwilę lepiej poznacie, bo będą zabawy integracyjne. Nie wiem jak Wy, ale ja na sam dźwięk wyrażenia „zabawy integracyjne” dostaję takiej blokady, że na pewno z nikim się nie zamierzam integrować, poznawać i w ogóle. Poza tym, jak ktoś chce w ciągu godziny (bo tyle ma na „zabawy integracyjne”) sprawić, że będziemy super grupą, która stoi za sobą murem? No nie da się! W kolejnych akapitach tego tekstu postaram się opisać czym dla mnie jest integracja i jak funkcjonuje zintegrowana klasa.
Na początku był chaos…
Ten dość powszechnie używany w mowie potocznej zwrot bardzo obrazowo opisuje to co zastajecie wchodząc do swojej klasy po jakiejkolwiek dłuższej przerwie (np. ferie, wakacje) lub rozpoczynając pracę z nową klasą (np. wejście na nowy etap edukacyjny – czwarta klasa, rozpoczęcie szkoły średniej). Obydwie strony mają różne oczekiwania związane z nowym rokiem szkolnym. Uczniowie zastanawiają się jaki będzie nowy wychowawca, Ty chcesz wypaść jak najlepiej na pierwszym spotkaniu z nowymi uczniami. Masz też bardzo ważne zadanie – zintegrować klasę. Zapewne doskonale zdajesz sobie z tego sprawę. Wiesz, że integracja klasy jest bardzo ważna. Wiesz też, że twoi uczniowie mają różnorodny bagaż doświadczeń, każdy ma inną osobowość, funkcjonuje w innym systemie rodzinnym. Uczniowie często przez przypadek trafili do tej, a nie innej klasy. Każdy z nich wnosi do klasy inne zainteresowania, normy zachowań. Nawet jeśli przed wakacjami chodzili do jednej klasy, to po dwóch miesiącach są trochę innymi ludźmi, z nowymi doświadczeniami, przeżyciami i relacje w grupie trzeba budować od nowa. Czyli z grupy osób, całkowicie różnych elementów trzeba zrobić spójną całość, zjednoczyć ich, stworzyć całość z części (za: Kopaliński W. 2004; Reber A.S. 2000). Na tym właśnie polega integracja.
Najpierw powoli, jak żółw ociężale
Być może teraz każdy z nas w myśli recytuje dalsze wersy Lokomotywy 🙂 Wiemy już, że integracja polega koordynowaniu (przez nauczyciela) i jednoczeniu całkowicie różnych elementów (uczniów) w całość. Myśląc o integracji w ten sposób z łatwością dostrzeżesz, że tak rozumiana integracja nie może być działaniem jednorazowym. Nie może być nawet kilkoma lekcjami wychowawczymi polegającymi na wzajemnym poznaniu się uczniów. To długi, czasem żmudny i wymagający modyfikacji PROCES. Zespół klasowy powinien być jak sprawnie działający samochód: każdy uczeń jest potrzebny, każdy zna swoje zadania, mocne strony, każdy wie, że razem tworzą spójną i wyjątkową całość. Zintegrowana klasa nie jest nam dana raz na zawsze, zarówno my, jak i uczniowie musimy cały czas pracować i działać na rzecz dobrej atmosfery w klasie.
Dlaczego warto zadać sobie trud i mieć dobrze zintegrowaną klasę?
1. W zgranej klasie lepiej się uczyć. W atmosferze zaufania, z dobrą komunikacją łatwiej poprosić o pomoc kolegów, łatwiej popełniać błędy. Taką klasę łatwiej zachęcić do działań edukacyjnych
2. Zgrana klasa chętnie podejmuje trudniejsze zadania. Jeśli uczniowie w klasie sobie ufają i wiedzą, że mogą na siebie, ale też na ciebie liczyć chętniej będą się angażować w różne, trudne i dodatkowe działania.
3. W zgranej klasie łatwiej zapobiegać zachowaniom niepożądanym (np. dokuczanie, wykluczanie)
4. Dobre doświadczenia ze szkoły budują kapitał na przyszłość. Uczeń, który funkcjonował w zgranej klasie będzie umiał odnaleźć się w innych grupach/zespołach w dorosłym życiu
Integracja czyli co?
Na początku warto zacząć od tego, by uczniowie mogli się dowiedzieć o osobie jak najwięcej, zachęcam do podejmowania prób tworzenie takich sytuacji w klasie. Warto wtedy przeorganizować przestrzeń w klasie, np. usiąść w kręgu, wszyscy razem, zamiast w ławkach po dwie osoby, co tworzy bariery. Zacznij od ćwiczeń bezpiecznych, np.
- Przedstawianie osoby po swojej prawej stronie – uczniowie rozmawiają ze sobą w parach i zbierają informacje na ustalone wspólnie tematy, np. ulubiona książka, wymarzone wakacje, ulubiony kolor itp.
- Kto tak jak ja – to ćwiczenie ma wiele form i możesz je modyfikować zgodnie z aktualnymi potrzebami klasy. Możesz np. przygotować tabelkę z pytaniami, np. Moja ulubiona potrawa, moja ulubiona gra, miesiąc moich urodzin itp. uczniowie odpowiadają na pytania, następnie szukają osoby, która odpowiedziała tak samo na dane pytanie. Inna wersja może wyglądać tak: siedzicie w kole. Uczniowie po kolei wstają i mówią, np. Kto tak jak ja ….ma brata? Pozostali uczniowie, którzy mają brata wchodzą do środka. Wracają na miejsce i wstaje następna osoba i powtarza początek zdania, np. Kto tak jak ja… lubi pomidorową itp.
- Mój przymiotnik – uczniowie przedstawiają się dodając przed swoim imieniem przymiotnik rozpoczynający się na taką samą literę jak imię, np. Fantastyczny Franek, Inteligentny Igor, Emocjonalna Eliza itp.
- Podróż dookoła świata – nauczyciel zaczyna mówiąc, że ma chęć zabrać wszystkich uczniów dookoła świata, ale potrzebuje uzasadnienia. Każdy uczeń wyjaśnia dlaczego warto go zabrać, np. Mam super pomysły, jestem dobrym organizatorem, bo mam poczucie humoru”
- Jak na dłoni – uczniowie na kartce a4 odrysowują swoją dłoń i wycinają ją. Następnie odpowiadają na pięć pytań, każdą odpowiedź zapisując na innym palcu. Pytania dowolne, możesz wymyśleć takie, które uznasz za najbardziej pomocne, np. miesiąc urodzin, moje hobby, ulubiony dzień tygodnia itp. Uzupełnione dłonie możecie przykleić na szary papier i umieścić w widocznym miejscu w waszej klasie. Plakat możecie później wykorzystać, np. aby zaśpiewać klasowe „Sto lat” tym z was, którzy mają urodziny np. w październiku.
Pamiętaj, aby uczestniczyć we wszystkich działaniach, ćwiczeniach integracyjnych – pokaż się uczniom z „ludzką twarzą” – powiedz co lubisz jeść, jaka jest Twoja ulubiona książka, czym się interesujesz. Bawiąc się razem z uczniami będziesz partnerem w relacji.
Więcej propozycji gier, zabaw i animacji znajduje się w naszej Strefie Wiedzy:
Budowanie zespołu klasowego
W ostatnim czasie dość popularne jest przenoszenie na grunt edukacji rozwiązań biznesowych (np. metody design thinking czy elementy metodyk zarządzania zespołami). Dlatego też chcemy z klasy zbudować zespół, czyli grupę osób wspólnie pracujących lub robiących coś w jakieś dziedzinie, których umiejętności się uzupełniają oraz są pomocne w osiągnięciu wyznaczonego celu. Aby móc mówić o zespole muszą zostać spełnione następujące kryteria: wspólny cel, pozytywna współpraca, wzajemne wsparcie, zbiorowa odpowiedzialność, uzupełniające się umiejętności (za: Jaskółka – Turek, 2019). Badania prowadzone dla Google’a (za: Tomczyk, J. 2017) pokazały pięć czynników, które spowodują, że jedne zespoły będą efektywniejsze niż inne. Są to:
1. Poczucie bezpieczeństwa w zespole – gotowość do podjęcia ryzyka, realizowania ambitnych pomysłów
2. Niezawodność – pewność, że praca zostanie wykonana na czas, że członkowie zespołu mogą na siebie liczyć
3. Jasne i precyzyjnie opisane cele – pozwalają łatwiej zidentyfikować się z nimi członkom zespołu, co skutkuje włączeniem w ich realizację. Plany i role powinny być jasne i zrozumiałe dla członków zespołu – każdy powinien wiedzieć za co i kiedy odpowiada.
4. Pasja i zaangażowanie uczestników
5. Wiara, że to, nad czym pracuje zespół jest naprawdę istotne.
Atmosfera to podstawa
Co to jest atmosfera w klasie? Co ją buduje? Atmosfera to nic innego jak relacje, jakie łączą uczniów między sobą, ale też uczniów i wychowawcę. Przy budowaniu dobrej atmosfery w klasie pamiętajmy o:
- współpracy,
- wzajemnym wsparciu
- braku niezdrowej rywalizacji
- braku plotek
- tym, by wszyscy uczniowie mieli poczucie równego traktowania
- codziennym praktykowaniu wdzięczności (Karty wdzięczności do pobrania pod wpisem)
- prawidłowej komunikacji (o tym pisze trochę dalej)
O atmosferę w klasie dbają wszyscy. Poniżej kilka działań, które mogą Ci pomóc zbudować w klasie dobry klimat:
- wspólne wyjścia/wyjazdy – macie okazję poznać się w sytuacji mniej formalnej niż szkoła. Warto do takiego wyjazdu dobrze się przygotować, tj. mieć ze sobą kilka pomysłów na gry uczące współpracy, budujące komunikację i zaufanie do siebie nawzajem. Kilka gier możesz pobrać pod tym wpisem. Taki wyjazd, zrealizowany na początku roku szkolnego może być dobrą podstawą do rozpoczęcia procesu integracji Twojej klasy.
- organizowanie życia klasy – spędzacie ze sobą bardzo dużo czasu, warto zadbać, by każdy czuł się dobrze, nie bał się przyjść do klasy. dobrym sposobem jest organizowanie spotkań okazjonalnych, uroczystości klasowych, np. Dzień chłopaka, ale też wspomniane śpiewanie grupowego Sto lat uczniom, którzy mają urodziny w danym miesiącu. Możecie też skorzystać z kalendarza świąt nietypowych, wybrać jedno święto w miesiącu np. 12 kwietnia przypada Światowy Dzień Czekolady. Czyż może być przyjemniejszy temat? Pomysłów jest mnóstwo, np. wybierzcie się klasą na gorącą czekoladę, albo przygotujcie ją sami w szkole, zróbcie konkurs na wiersz o czekoladzie, przygotujcie w domu czekoladowe smakołyki i przygotujcie klasowy poczęstunek.
- gromadźcie klasowe wspomnienia – możecie prowadzić klasową kronikę, zrobić na dysku klasowy album ze zdjęciami, wygospodarować miejsce w waszej sali, gdzie będziecie umieszczać informacje o życiu waszej klasy. Cieszcie się i chwalcie grupowy sukcesami, ale też osiągnięciami pojedynczych uczniów.
- nie pomijaj rodziców – włącz rodziców w swój pomysł na pracę z klasą, opowiedz jakie masz cele, jakie działania wychowawcze będziesz realizować z klasą.
- zadbaj o dobrą komunikację – w tym miejscu wspomnę o najistotniejszych, tj. każdy z was:
- mówi w swoim imieniu (komunikaty typu „Ja”),
- określa fakty, SWOJE emocje, oczekiwania
- przedstawia swoje zdanie, przy zrozumieniu stanowiska innych osób
- jest skoncentrowany na rozwiązaniu problemu
- może otwarcie wyrazić swoje zdanie, pomysł, poglądy
- jest empatyczny, tj. pamiętacie o potrzebach i uczuciach innych osób
- wyraża swoje opinie jako propozycje, jest otwarty i gotowy na sugestie i pomysły innych
Cechy zgranej klasy
Na naszym blogu sporo treści odnosi się do budowania zgranego zespołu klasowego. Możemy wyróżnić pięć dobrej grupy. Pamiętaj o nich budując zgrany zespół klasowy. Są to:
1. Cel - musi być wasz wspólny, wszyscy musicie się z nim zgadzać. O tym jak się za to zabrać przeczytasz tutaj.
2. Normy i zasady - warto odświeżyć w klasie zbiór zasad, przywilejów, ale też obowiązków, które wszyscy macie. Jak to zrobić? Zaraz każdy odpowie, że kontrakt. I słusznie, tylko zastanówmy się, czy spis zasad na dużym kartonie jest czymś co nas satysfakcjonuje i motywuje do przestrzegania? Zachęcam do refleksji nad tym narzędziem i wprowadzeniu indywidualnego pierwiastka, który odróżni wasz kontrakt od wszystkich innych. Kilka podpowiedzi (oczywiście to tylko zajawka, ogranicza was tylko wyobraźnia):
- rymowany kontrakt grupowy (wiecej o tym jak spisać kontrakt grupowy lub jak zrobić to w nietypowy sposób)
- komiksowy kontrakt, np. uczniowie rysują swoje portrety i „dymki” znane z komików. Każdy przypina sobie jeden dymek (jeśli macie więcej postanowień, to po kilka). Nie zapomnij o przypięciu siebie
- kontrakt TIKowy – wykorzystajmy do tego narzędzia do tablic, stwórzmy wirtualną mapę myśli itp.
Nieważne jaką formę kontraktu wybierzecie, powieście go w widocznym i ważnym miejscu w waszej sali. Niech to będzie coś, co funkcjonuje w waszej klasie, do czego się odwołujecie.
3. Zadania – żeby czuć się w klasie dobrze, każdy uczeń powinien wiedzieć jaki są jego zadania. O tym jak mądrze delegować zadania piszemy tu.
4. Struktura - W klasie jest to dość proste, ponieważ jest grupa uczniów i nauczyciel. O rodzajach relacji nauczyciela z uczniami pisaliśmy w arytkule o budowaniu autorytetu oraz w artykule o tutoringu.
5. Miejsce skupienia - poczucie przynależności do grupy powinno być widoczne również w zaangażowaniu na rzecz dbania do waszą wspólną przestrzeń, czyli salę. Umieszczenie w niej waszego kontraktu będzie czymś, co powie innym uczniom, że „weszli na wasz teren”. Zastanówcie się wspólnie jak jeszcze możecie wyrazić przynależność do grupy? Może któryś z uczniów ma osiągnięcia sportowe, może ktoś inny robi świetne zdjęcia, a kilka dziewczyn ma niebanalny zmysł artystyczny? W każdym z klasy jest coś wyjątkowego.
Podsumowanie
Integracja jest procesem, w którym uczestniczą wszyscy uczniowie i wychowawca. Jest to działanie długofalowe. Czasem klasa, która już się zna wymaga reintegracji po dłuższej przerwie, ponieważ nabyli nowych doświadczeń, dorośli, może też zdarzyć się, że do klasy doszedł nowy uczeń lub inni nie chodzą już do waszej klasy. Integracja klasy nie jest czynnością jednorazową, nie jest dana raz na zawsze waszej klasie.
Jeżeli po przeczytaniu tego tekstu chcielibyście dowiedzieć się jeszcze więcej o tym, jak budować zgrany zespół klasowy, zapraszamy Was do skorzystania ze szkolenia dla nauczycieli - 5 cech dobrej grupy czyli przepis na zgraną klasę.
Materiały, które mozecie wykorzystać w procesie intagracji klasy:
- Weź słowo wdzięczności i podaj dalej [do pobrania]
Czy również uważacie, że proces integracji jest bardzo ważny dla życia klasy, ale również wymagający? Jakie wy stosujecie pomysły na integrację grupy. Podzielcie się z nami swoim zdaniem w komentarzach!
Autorka wpisu:
Joanna Misiarz
Specjalista ds. projektów edukacyjnych CDW, psycholog, instruktor tańca, doświadczenie zawodowe zdobywała tworząc programy animacyjne dla społeczności lokalnych oraz koordynując projekty edukacyjne.
