Zapisz się na darmowy kurs Jak Skutecznie Pracować z Grupą i Klasą

Po co i jak budować inteligencję emocjonalną u dzieci i młodzieży? Przykłady 6 ćwiczeń [do pobrania]

Termin „inteligencja emocjonalna” zyskał na znaczeniu 20 lat temu i od tej pory często go spotykamy – w telewizji, radio, publikacjach naukowych i popularnonaukowych. Co kryje się pod tym terminem? Dlaczego jest tak ważny? I w końcu – Jak sobie z nim poradzić?

 

Inteligencja emocjonalna jest jak mięsień….

Przyglądając się rozwojowi dzieci od samego początku można zauważyć duże różnice w pokazywaniu, odbieraniu i rozumieniu emocji oraz tego w jakich sytuacjach  są one pokazywane. Środowisko wzrostu nie każdemu dziecku stwarza możliwość ćwiczenia inteligencji emocjonalnej. Dlatego warto dowiedzieć się jak wspomóc ten proces. Przypomina to ćwiczenie mięśni na siłowni, co jest, jak wiadomo długim i żmudnym procesem. Jednak z czasem efekty stają się coraz bardziej zauważalne i satysfakcjonujące. Oznacza to, że chcąc efektywnie budować w naszych podopiecznych kompetencje związane z emocjami, powinniśmy to robić od najmłodszych lat.

 

Rozwój inteligencji emocjonalnej w perspektywie życia człowieka

Rozwój inteligencji emocjonalnej jest ściśle powiązany z rozwojem poznawczym dziecka oraz jego dorastaniem. Badania pokazują, że rozwój omawianej cechy przypada na wiek dziecięcy, adolescencji i wczesnej dorosłości.

Wiek jest tylko jednym z istotnych czynników – wraz z rozwojem, jesteśmy również świadkami wielu zróżnicowanych sytuacji, tych bardziej jak i mniej przewidywalnych, które budują doświadczenie emocjonalne i społeczne. Im bogatsze doświadczenie radzenia sobie z emocjami, tym bardziej rozwinięta będzie inteligencja emocjonalna. Dlatego warto aranżować nowe sytuacje (takie, z jakimi dziecko/ nastolatek nie miał jeszcze do czynienia) aby umożliwić zdobywanie jeszcze szerszego doświadczenia i sprawdzenia się w nieznanych warunkach. Z powodzeniem możemy pomyśleć o takich działaniach również w szkole np. poprzez wprowadzenie na lekcje mniej typowych metod pracy np. teleturniej klasowy, grę terenową, debatę.

Poniższa tabela poniżej pokazuje, jakie procesy mające znaczenie w rozwoju emocji i ich rozumieniu.

Wiek Proces
0-2 lata Dziecko zauważa zależność między określonym zachowaniem i jego konsekwencjami.
2-6 lat Dziecko jest zdolne do dzielenia się swoimi doświadczeniami z otoczeniem. Pojawiają się też próby wyjaśniania emocji innych osób (ale w odniesieniu do siebie).
6-11 lat Dziecko zaczyna rozumieć relacje, pojawia się umiejętność przyjmowania cudzego punktu widzenia – ważny element budowania inteligencji emocjonalnej.
11+ Pojawia się rozumienie abstrakcji, w pełni rozwija się zdolność do decentracji – zdolność do uwzględniania różnych aspektów tych samych zjawisk.

 

Dlaczego rozwijanie inteligencji emocjonalnej jest tak ważne?

Aronson (za: Leahy, Tirch, Napolitano, 2014) powiedział, że inteligencja emocjonalna i szkolna są zupełnie czymś innym, i nie tylko inteligencja szkolna ma wpływ na dalsze sukcesy naszych podopiecznych. Okazuje się, że to właśnie wyższy poziom inteligencji emocjonalnej ma pozytywny wpływ na późniejsze sukcesy w nauce oraz  pozwala na szybsze i bardziej trwałe budowanie relacji społecznych. Jest to spowodowane lepszym rozumieniem emocji własnych oraz emocji innych osób. Dodatkowo umiejętność ta może warunkować sprawniejsze przetwarzanie informacji emocjonalnych co powoduje nabywanie nowych umiejętności, przyswajanie wiedzy czy rozwiązywanie problemów.
Ponadto budowanie inteligencji emocjonalnej związane jest ściśle z przeżywaniem i odnajdywaniem się w nowym środowisku. Warto pomyśleć więc o świadomym kreowaniu takich kompetencji.

 

Inteligencja emocjonalna to nie wszystko

Inteligencja emocjonalna jest ważna – i jak wspomnieliśmy nawet ważniejsza niż inteligencja ogólna – ale nie możemy przeceniać jej wagi. Współczesna kultura zdaje się być przesiąknięta zwracaniem zbytniej uwagi na swoje emocje, dbałością o nie, koncentracją na nich. Oczywiście są one ważne, powinniśmy pomagać dzieciom i młodzieży w tej przestrzeni, ale równie ważne jest pokazywanie reguł społecznych i kontekstu kulturowego, który ma znaczący wpływ na odnajdywanie się w otaczającym świecie. Warto uświadamiać dzieci, że pokazywanie swoich emocji powinno być dostoswane do sytuacji w jakiej się znajdują.

 

 

Jak uczyć inteligencji emocjonalnej?

Skoro część teoretyczną mamy już za sobą i wiemy dlaczego ważny jest rozwój inteligencji emocjonalnej u dzieci przejdźmy do tego jak to robić…

Zacznijmy od tego, że inteligencję emocjonalną warto rozwijać od najmłodszych lat. Jak zauważyliśmy wcześniej, dziecko od początku ma kontakt z emocjami, najpierw w stosunku do samego siebie, następnie – do innych. Bardzo ważnym czynnikiem jest więc środowisko i stosunki panujące w rodzinie dziecka – to one zapobiegają albo są skutkiem późniejszych deficytów emocjonalnych.

Podstawą w rozwoju inteligencji emocjonalnej jest zadbanie o to, aby dziecko/nastolatek umiał rozpoznawać wszystkie emocje podstawowe (radość, smutek, strach, wstręt, złość i zaskoczenie) - które bardzo wyraźnie i przystępnie przedstawione zostały w filmie animowanym „W głowie się nie mieści”- oraz ich pochodne (zadowolenie, akceptacja, szok, rozpacz etc.). Dodatkowo warto zwrócić uwagę na kwestię związaną z kontrolowaniem poszczególnych emocji – kiedy jest to potrzebne, a kiedy nie, jak konstruktywnie i budująco rozwiązywać problemy oraz jaki mają one wpływ na relacje społeczne. 

Kiedy stwierdzimy, że nasz podopieczny opanował już pierwszą część, możemy przejść do czegoś bardziej skomplikowanego jak: mówienie o swoich potrzebach, słuchanie, pocieszanie innych, podejmowanie świadomych decyzji i branie za nie odpowiedzialności, przełamywanie konfliktów, ustalanie priorytetów i celów życiowych, czy angażowanie się i poświęcanie swojego czasu potrzebom społecznym. Takie pogłębienie inteligencji emocjonalnej pozwoli nie tylko na rozwijanie empatii w stosunku do siebie i innych, ale również na budowanie charakteru i charyzmy młodego człowieka – będzie on wiedział co jest dla niego ważne i jak powinien postąpić w danej sytuacji uwzględniając nie tylko normy społeczne, ale również swoje potrzeby i pragnienia.

 

 

 

Propozycje ćwiczeń do wykorzystania w domu i w klasie

Propozycje dla młodszych:

1. Wyrażanie emocji poprzez pracę twórczą

- Poproś dziecko o narysowanie tego jak się dzisiaj czuje, nie mów konkretnie co ma rysować, może to być wszystko na co ma ochotę.

- Zapewnij tyle miejsca i czasu ile to konieczne (możesz przygotować dodatkowe kartki papieru) oraz kolorowe kredki.

- Po skończonej pracy porozmawiajcie na temat rysunku. Możecie wykorzystać poniższe pytania:

- Co przedstawia Twój rysunek?

- Jakie emocje się na nim znajdują?

- Co powoduje u Ciebie taki stan? Wydarzyło się coś co spowodowało, że się tak dzisiaj/ teraz czujesz?

- Dlaczego użyłeś/aś takich kolorów? Co one symbolizują?

- Co powinno się wydarzyć aby zmienić/utrwalić tę emocję?

- Czy jesteś zadowolony/a ze swojego rysunku?

- Wersja dla klasy – uczniowie dobierają się w pary i odpowiadają na zadane pytania drugiej osobie. Mogą następnie podzielić się swoimi uczuciami z klasą.

 

2. Umiejętność rozpoznawania emocji

- Stwórz lub wykorzystaj gotowe plansze znajdujące się w załączniku z przedstawionymi twarzami wyrażającymi różne emocje.

- Usiądź z dzieckiem i spróbujcie nazwać emocje przedstawione na zdjęciach oraz co mogło się wydarzyć wcześniej (co spowodowało ten stan?, czy emocja ta jest przyjemna czy nieprzyjemna?).

- Co musiałoby się zdarzyć aby osoba, która widnieje na obrazku poczuła się inaczej?

- Zadaj pytanie jak dziecko dzisiaj się czuje i dlaczego, następnie Ty podziel się swoim stanem i powiedz co do niego doprowadziło.

- Jeśli dziecko mówi, że przeżywa w tym momencie emocje nieprzyjemne zapytaj co chciałoby teraz robić (spędzić czas samo czy z Tobą? Czy ma ochotę na jakąś konkretną aktywność?) – daj mu wybór, niech sam decyduje o swoich emocjach - umiejętność przeżywania trudnych stanów jest bardzo ważna.

Pobierz zdjęcia przedstawiające emocje

 

3. Rozmowa

- Inteligencja emocjonalna najlepiej rozwija się w sytuacjach codziennych. Bądź czujny na zdarzenia jakie mają miejsce wokół dziecka. Jeśli wydarzy się coś ważnego, o czym warto byłoby porozmawiać lub obejrzycie razem bajkę, film możesz zapytać: jak czuli się bohaterowie, co do tego doprowadziło, jak sobie z tym poradzili i czy ich postępowanie było słuszne.

 

Propozycje dla starszych:

1. Dziennik emocji

- Spróbuj zachęcić swoje dzieci/uczniów do prowadzenia dziennika uczuć, opisywania tego jaki stan im towarzyszy danego dnia i co do tego doprowadziło.

- Zapewnij, że w razie potrzeby służysz rozmową i wsparciem – niech czuje się bezpieczny i wysłuchany.

 

2. Jak czuje się druga strona? – ćwiczenie do zrealizowania w grupach

- Poproś uczniów, aby pomyśleli o trudnej sytuacji (jeśli chcą może być ich prywatna, ale niekoniecznie) a następnie o dobranie się w pary.

- Najpierw niech jedna osoba opowie sytuację/historię jaka przygotowała, a druga -stara się opisać co może czuć opisywana osoba, jak można jej pomóc, jak może sobie sama poradzić w takiej sytuacji. Później role się zamieniają.

- Grupy na forum mogą podzielić się tym jakie mieli trudności w tym zadaniu.

 

3. Metoda 5 kapeluszy

- W przygotowanym do pobrania załączniku znajduje się karta, na której widnieje 5 kapeluszy. Pierwszym zadaniem uczestników jest określenie jakie pełnią role społeczne np. syn/córka, wnuk/wnuczka, przyjaciel/przyjaciółka (kolory kapeluszy nie mają w tym przypadku znaczenia – ważne jest aby określić 5 ról społecznych).

- Następnie w wykropkowanych miejscach należy napisać jak czują się w tej roli, co jest dla nich przyjemne/ co lubią a co im przeszkadza/jest nieprzyjemne oraz to jak mogą sobie poradzić z tymi emocjami.

- Możesz poprosić o podzielenie się refleksjami na forum, ale nie naciskaj, niech każdy ma wybór czym chce się podzielić.

Pobierz kartę ćwiczenia – 5 kapeluszy

 

Inne treści dotyczące emocji i pracy przygotowane przez nasz zespół:

- Metoda zdań niedokończonych… – prosta metoda podsumowania, pracy z trudnościami, wyrażania emocji i budowania dobrych relacji w grupie

- Jak pomóc dzieciom i młodzieży radzić sobie z trudnymi wydarzeniami, na które nie mamy wpływu [konspekt do pobrania]

- Zrozumieć, Opanować i Wykorzystać Emocje – zbiór ćwiczeń [produkt w sklepie]

- Po co nam emocje? Jak sobie radzić z emocjami?

- Prawa emocji Nico Frijdy

 

Co sądzicie o tych pomysłach na ćwiczenia? Macie jakieś własne sprawdzone pomysły na kształtowanie u dzieci i młodzieży inteligencji emocjonalnej?

 

 

Bibliografia:

Leahy, L.R., Tirch, D., Napolitano, L.A., Regulacja emocji w psychoterapii. Podręcznik praktyka, 2014, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Matczak, A., Knopp, K.A., Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu człowieka. 2013, Wydawnictwo Stowarzyszenia Filomatów

 

Zostaw komentarz



Odwiedź nas w Motyczu
Konkurs Mapa Myśli

Rodzaje treści

Zrób to sam

Do pobrania

Video

Recenzje

Nasze portale

Prawdziwy Skarb

Kompasy Psychometryczne

Szkoła Przedsiębiorczości

Najczęściej czytane (ostatnie 24h)

Kontakt

Motycz Leśny 51
21-030 Motycz Leśny

Warsztaty dla klas, szkolenia dla dorosłych:
502-928-477, biuro@cdw.edu.pl

Sklep, kursy online:
513-056-931, kontakt@cdw.edu.pl

Copyright © 2020 Centrum Dobrego Wychowania
Witryna zaprojektowana przy użyciu zasobów portalu Freepik.com