Edukacyjny projekt, który zaangażuje bardzo szeroką społeczność lokalną, choć nie jest łatwy do zorganizowania, niesie ze sobą bardzo wiele korzyści: integruje społeczność, kształtuje postawę zaangażowania społecznego i dbania o dobro wspólne, uczy skutecznego działania, redukuje ryzyko pojawiania się zachowań negatywnych, daje osobistą satysfakcję. Nasz zespół, realizuje takie projekty i pomaga realizować je np. w środowiskach szkolnych, dlatego chcemy podzielić się z Wam studium przypadku jednego z takich działań: Biesiady Patriotycznej z Wielkimi Dziełami Literatury Polskiej.
Biesiada Patriotyczna z Wielkimi Dziełami Literatury Polskiej to obecnie już coroczne wydarzenie integrujące szeroką społeczność lokalną jednego z naszych Ośrodków: Ośrodka nr 1 „Teatr”, który mieści się na terenie dzielnicy Dziesiąta w Lublinie. Biesiada polega na zaangażowaniu bardzo szerokiej społeczności w realizację wydarzenia z okazji Święta Niepodległości w listopadzie. Najlepszą formą świętowania niepodległości Polski jest właśnie przybliżanie wielkich dzieł literatury polskiej i to w bardzo angażującej i głębokiej formie, jaką jest wspólnotowe przygotowanie spektaklu teatralnego. W ostatnich latach nasza międzypokoleniowa społeczność zebrana wokół Ośrodka przygotowała spektakle przybliżające następujące dzieła:
- Wesele - Stanisław Wyspiański (2013)
- Powrót Posła - Julian Ursyn Niemcewicz (2014)
- Krzyżacy – Henryk Sienkiewicz (2015)
- Dziady cz. III – Adam Mickiewicz (2016)
- Balladyna – Juliusz Słowacki (2017, 2018 - Balladynę graliśmy trzy razy, ponieważ do jej wystawienia w swojej sali zaprosił nas również Teatr Andersena w Lublinie)
- Irydion - Zygmunt Krasiński (2019)
Po co robić takie wydarzenia?
Chcemy się z Wami podzielić, jak krok po kroku zrobić tego typu duży projekt. Mamy nadzieję, że pomysł ten zainspiruje Was do realizacji podobnych wydarzeń w waszych środowiskach, szkołach, dzielnicach i miejscowościach, bo zobaczcie, że taki projekt niesie ze sobą bardzo dużo korzyści związanych z budowaniem dobrze funkcjonującej lokalnej wspólnoty:
- Dobra wspólnota lokalna jest w stanie pomagać sobie w drobnych sprawach (pożyczenie wiertarki, sprzątanie klatki schodowej, odśnieżanie, wniesienie kanapy na czwarte piętro, odebranie paczki).
- Dobra wspólnota sąsiedzka jest w stanie pomagać sobie w poważniejszych sprawach (pilnowanie domu w czasie wakacji, zawiezienie do szpitala).
- Dobra wspólnota sąsiedzka jest w stanie organizować wspólnie sprawy, z którymi pojedyncze osoby, czy rodziny nie byłyby w stanie sami sobie poradzić (wspólne pilnowanie dzieci, remont wspólnego budynku).
- Dobra wspólnota sąsiedzka jest w stanie sprawnie rozwiązywać swoje problemy wewnętrzne (hałasujący sąsiad, przemoc w jednej z rodzin).
- Dobra wspólnota lokalna jest w stanie dobrze reprezentować swoje interesy na zewnątrz, np. w kontakcie z władzami samorządowymi (budowa chodnika, funkcjonowanie lokalnej szkoły).
- Dobra wspólnota sąsiedzka dobrze rozwiązuje i zapobiega pojawianiu się konfliktów, które często (nie oszukujmy się) powodowane są przez błahe sprawy, np. hałas i bałagan przy remoncie, głośna muzyka, złe parkowanie.
- Dobrze zorganizowane wspólnoty sąsiedzkie stanowią podstawę czegoś co nazywamy społeczeństwem obywatelskim, czyli takim społeczeństwem, które jest odpowiedzialne za siebie, za to co najbliżej nas i za to co dalej nas, wreszcie za naród. Takie wspólnoty lokalne budują zaufanie społeczne niezbędne do rozwoju biznesu, działalności charytatywnej i skutecznego funkcjonowania państwa, które coraz bardziej postrzegane jest jako „nasze”. Zawsze będziemy narzekać na polityków i rządzących, dopóki nie będziemy ich uważać za „naszych ludzi”, czyli ludzi którzy wyszli z lokalnych wspólnot z duchem służby i zaangażowania do działania na rzecz tych wspólnot, a teraz budują wspólnotę wspólnot, czyli naród – który też powinien być odpowiedzialny za całą wspólnotę cywilizacyjną.
- Dobra wspólnota lokalna to najlepsze przeciwdziałanie temu, że dzieci i młodzież będą podejmować zachowania ryzykowne – poprzez wsparcie środowiska i wspólne, spójne oddziaływanie. Wspólne działanie uczy współpracy, kształtuje postawę zaangażowania społecznego i dbania o dobro wspólne oraz przekonanie, że jest się ważnym i potrzebnym członkiem społeczności, buduje poczucie skuteczności i adekwatnej samooceny – to są najlepsze czynniki chroniące w jakie możemy wyposażyć młodego człowieka.
- Dobra wspólnota lokalna np. wokół szkoły lub placówki wsparcia dziennego pozwala na skuteczniejsze i efektywniejsze oddziaływanie edukacyjne i wychowawcze, bo nie jest to wtedy tylko sprawa nauczyciela, wychowawcy i rodzica, ale całej społeczności.
- Realizacja takiego dużego projektu budującego dobrą wspólnotę lokalną uczy skutecznego działania, bo zorganizowanie czegoś takiego wymaga opracowania dobrego planu, zaproszenia innych do współpracy, wytrwałej realizacji, a następnie mądrego podsumowania działania, a chyba nie trzeba nikogo uświadamiać, że takie kompetencje są niezbędne na współczesnym rynku pracy.
- Skuteczne i zorganizowane działanie na rzecz społeczności lokalnej daje ogromną satysfakcję, poczucie rozwoju i sensu.
Duży projekt edukacyjny krok po kroku
1. Znajdź inspirujący pomysł, który rozwija Twoją (Wasze) pasję
Jedna osoba z naszego zespołu – Magdalena Laskowska - bardzo interesuje się teatrem (jak się później okazało, nie tylko ona jedna). Oczywistym więc rozwiązaniem było budowanie naszego projektu wokół właśnie tej pasji. Budowanie zaangażowania społecznego wokół własnej pasji jest bardzo skutecznym sposobem, ponieważ dzięki temu, mamy motywację, żeby to robić. Osobista pasja potrafi „zarażać” inne osoby, a w szczególności dzieci i młodzież, którym niestety bardzo często nic się nie chce. A może dzieciom i młodzieży nic się nie chce, bo nikt im nigdy nie pokazał rzeczy i spraw, dla których warto coś robić?
2. Znajdź sprzymierzeńców
Magda, czyli pomysłodawca i kierownik projektu zabiera grupę chętnych, którzy chcą włączyć się w działanie. Zaczyna więc od ludzi, których na najbliżej: dzieci i młodzież z ośrodka, osoby zaangażowane w działania Fundacji, wolontariuszy, rodziców dzieci i młodzieży z Ośrodka, seniorów ze społeczności itp. Oczywiście zazwyczaj jest tak – a zwłaszcza na początku działania - że nikt nie ma czasu i bardzo ciężko zebrać ludzi i zaprosić ich do czegokolwiek - ale nie ma co zrażać się niepowodzeniem, ponieważ zawsze kilka chętnych osób się znajdzie. Warto je zaangażować, a kolejne same się przyłączają.
Biesiada Patriotyczna 2016 - Dziady:
a tutaj jeszcze reportaż z tego wydarzenia:
3. Narada i plan
Pierwsze spotkania mają zazwyczaj charakter bardziej ogólny i koncepcyjny, by później przybrać charakter konkretnego planowania i podziału zadań. Głównym elementem naszej Biesiady jest zawsze przygotowanie spektaklu przybliżającego wybrane dzieło literatury polskiej. Pierwsze więc nasze spotkania dotyczą podziału ról, analizy scenariusza i pracy nad nim, charakterystyki postaci. Bardzo ważna jest tutaj osoba lidera, który ma ostateczne zdanie. Każdy może i proponuje swoje rozwiązania i pomysły, ale ostateczna decyzja należy do lidera, który w naszym przypadku był również scenarzystą spektaklu - z tego zadania Magda wywiązuje się perfekcyjnie.
4. Przygotowanie
Następnie przychodzi czas prób. Oczywiście, jak to bywa w tego typu działaniach, pojawia się dużo problemów ze zbieraniem ludzi w jednym miejscu i w jednym czasie. Dlatego też próby do poszczególnych scen odbywają się w różne dni tygodnia. Domeną naszej cywilizacji jest to, że ludziom zawsze brakuje czasu – jedni mają obowiązki względem rodziny, inni dodatkowe zajęcia i prace itp. Magda wykonuje tytaniczną pracę polegającą na przygotowaniu tygodniowych harmonogramów prób (tak, żeby każdemu pasowało), dzwonieniu do aktorów, poszukiwaniu brakujących aktorów w społeczności, pomocy przy przygotowywaniu scenografii, w czasie prób (w tym także indywidualnej pracy z aktorem), na rozmowach, spotkaniach. Oczywiście, jak to bywa w pracy z ludźmi, zdarzają się trudności: np. z ustaleniem dogodnych dla wszystkich terminów prób, ze spóźnieniami wynikającymi z innych obowiązków, ze zmęczeniem itp. Jednak, kiedy przygotowania się już zaczynają i ludzie widzą, że to, co robimy, ma sens, wszyscy stają się coraz bardziej zmobilizowani do realizacji tego naszego wspólnego dzieła.
W czasie kilku już lat realizacji Biesiady opracowaliśmy również kilka rozwiązań logistyczno-organizacyjnych, które bardzo pomagają w przygotowaniach, m.in.:
- tygodniowy harmonogram prób – na każdy tydzień przygotowań (czyli mniej więcej od połowy września) przygotowywany jest harmonogram prób do poszczególnych scen tak, żeby aktorzy grający w danej scenie mogli być obecni na próbie
- robocze filmiki z prób – część prób jest nagrywana, żeby aktorzy mogli je siebie później obejrzeć i dzięki temu szlifować swój warsztat aktorski
- facebookowa grupa zrzeszająca wszystkie zaangażowane osoby – w grupie umieszczane są informacje i ogłoszenia, harmonogramy prób, a także robocze filmiki z prób
- podpisywanie scenariuszy – to już taka drugorzędna uwaga, ale bardzo dobrą praktyką jest to, że każdy z aktorów na pierwszej stronie podpisuje swój scenariusz, by łatwiej było go znaleźć w czasie zamieszania związanego z próbami
Biesiada Patriotyczna 2017 i 2018 - Balladyna:
5. Wieki Finał
Im bliżej zaplanowanego finału, tym zaangażowanie jest większe. Każdy z niecierpliwością czeka na wydarzenie. Co ciekawe, przy zaangażowaniu tak dużej liczby ludzi, prawie zbędne staje się jakiekolwiek działanie zapraszające mieszkańców dzielnicy do obejrzenia naszego spektaklu. Oczywiście, co roku przygotowujemy plakaty i przekazujemy zaproszenie w ogłoszeniach parafialnych, ale i tak bardzo dużo ludzi z niecierpliwością zawsze czeka na nasz występ, bo przecież każdy chce zobaczyć swoje dziecko, rodzica, dziadka, przyjaciela, sąsiada, czy znajomego w akcji – stąd z zapraszaniem ludzi na spektakl nie ma problemów (raczej martwimy się o to, czy wszystkie osoby, które przyjdą, zmieszczą się do sali – bo np. w roku 2016 kiedy graliśmy Dziady cześć widzów nie zmieściła się). Warto zauważyć, że nasza Biesiada realizowana jest już od kilku lat, a pierwsze tego typu działania nie cieszyły się aż tak dużą popularnością jako obecnie, ale naprawdę warto być wytrwałym – bo ta wytrwałość z czasem owocuje.
Aż wreszcie przychodzi ten dzień - niedziela - w salce przyparafialnej zbiera się tyle ludzi, że wszyscy z trudem się mieszczą. Kluczowym elementem Biesiady Patriotycznej jest spektakl. Spektakl trwa nawet ponad 2 godziny. które jednak mijają bardzo szybko, bo wybierane do przedstawienia utwory są bardzo angażujące. Po spektaklu odbywa się prawdziwa patriotyczna biesiada z tradycyjnym poczęstunkiem (oczywiście bezalkoholowym).
6. Celebracja i podsumowanie
Ostatecznym jednak zakończeniem projektu jest celebracja i podsumowanie działania, na które składa się wspólne spotkanie, oglądanie filmu oraz zdjęć z Biesiady oraz rozmowa o tym co poszło dobrze i co można by poprawić. Dopiero cieszenie się z sukcesu i podsumowanie obszarów rozwojowych, udzielenie pochwał, docenienie, ale też zwrócenie uwagi na to, co mogłoby być zrobione lepiej - to najlepsze zamknięcie projektu. Oczywiście takie spotkanie ma nie tylko wymiar podsumowania projektu, ale także planowania działań na następny rok. Ponadto taka celebracja jeszcze bardziej integruję grupę.
Obecnie, co roku w przygotowanie Biesiady zaangażowanych jest nawet do 100 osób: dzieci i młodzieży z naszego ośrodka, ich rodziców, dziadków, wolontariuszy ośrodka, pracowników Fundacji, osób ze społeczności, seniorów, mieszkańców dzielnicy. Dużą część z nich stanowią aktorzy (nawet do 60 osób), ale część pomaga w innych działaniach, np. przygotowaniu strojów, rekwizytów, scenografii, oświetlenia, nagłośnienia, aspektów technicznych, poczęstunku itp. (w ten sposób każdy znajduje coś dla siebie, bo nie wszyscy dobrze czują się na scenie). Na początku nie było to aż tyle osób, ale zobaczcie, że tego typu działanie - choć na początku na pewno jest trudne – to wysiłek w nie włożony nie idzie na marne. Początkowe zaangażowanie nawet małej liczby osób, z czasem, kiedy ludzie wokół widzą, że to ma sens, zmienia społeczność i daje osobistą satysfakcję – sami chcą się angażować.
Dzięki takiemu podejściu łatwiejsze staje się działanie edukacyjne i wychowawcze kierowane do dzieci i młodzieży –integruje ono społeczność lokalną, buduje relacje oraz stwarza środowisko, w którym łatwiej jest pozytywnie oddziaływać na dzieci i młodzież (niż np. tylko rodzicowi lub wychowawcy w świetlicy). Takie dobre środowisko społeczne i dobra grupa rówieśnicza prowadzą nie tylko do tego, że zmniejsza się ryzyko jakichkolwiek zachowań negatywnych, ale dzieci i młodzież naprawdę uczą się pracy w zespole, życia w społeczeństwie, skuteczności w działaniu oraz nabywają przekonanie, że zaangażowanie na rzecz dobra wspólnego daje prawdziwą osobistą satysfakcję. Moim zdaniem tego typu podejście może i powinno być realizowane również w edukacji szkolnej, o czym zresztą dużo piszę (i podaję gotowy przepis jak to zrobić) w podręczniku Jak Uczyć Skuteczności.
Biesiada Patriotyczna 2019 - Irydion (przygotowania i spektakl):
Dodatkowe treści:
- Uniwersalna metoda angażowania ludzi do czegokolwiek – nasza Biesiada realizowana jest zgodnie z najlepszymi praktykami w zakresie działań społecznych i angażowania ludzi - w tym wpisie prezentuję to podejście od strony teoretycznej
- Jak sobie radzić z hejtem i krytyką – zawsze, kiedy chcesz zrobić coś dla innych, znajdą się tacy, którzy będą to krytykować, ale naprawdę nie warto się tym przejmować, a krytykę można nawet skutecznie wykorzystać
- Budowanie Wspólnot Lokalnych – kurs dołączony do kursu Prawdziwe Relacje i Autentyczne Przywództwo – w kursie opisujemy jak krok, po kroku budować wspólnoty lokalne i sąsiedzkie wokół wspólnej sprawy
- Program Aktywności Edukacyjnej – w podręczniku Jak Uczyć Skuteczności zaprezentowany jest program edukacyjny składający się z 20 dokładnie opisanych lekcji. W ramach tego programu grupa – przy zaangażowaniu społeczności – organizuje „Przedsięwzięcie Edukacyjne” – czyli właśnie taki edukacyjny projekt. 20 lekcji zawartych w programie nie tylko prowadzi nas do realizacji Przedsięwzięcia, ale także przeprowadza przez zagadnienia związane z uczeniem myślenia, współpracy, aktywności i wytrwałości w działaniu. Program może być wykorzystany również do realizacji mniejszych projektów, np. w środowisku szkolnym.
Jak się Wam podoba tego typu podejście do realizacji dużych działań edukacyjnych oddziałujących na szeroką społeczność? Czy robicie podobne wydarzenia w swoich środowiskach? Zapraszam do podzielania się uwagami w komentarzach.
Autor wpisu:
dr Michał Czakon
Pomysłodawca metod edukacyjnych Centrum Dobrego Wychowania, Psycholog, Trener, Dydaktyk, Autor bloga: jakdzialacskutecznie.pl, Autor pakietu metod 99 pomysłów na godziny wychowawcze.
