Czy zastanawialiście się kiedyś, jak nazywają się białe lub żółte dzikorosnące polne kwiatki? Zwykle mijamy je obojętnie, zupełnie nie zwracając na to uwagi. Rodzinny spacer poza miastem może być doskonałą okazją zarówno dla dzieci, jak i rodziców do poznania piękna otaczającej nas przyrody. Jak wiadomo, ważne odkrycia zazwyczaj są udokumentowane. I takiego elementu nie może zabraknąć w tej wspaniałej, odkrywczej przygodzie. Dlatego proponuję stworzenie zielnika, który upamiętni rodzinną podróż w świat natury, a także będzie świetną zabawą dla małych i dużych.
Według Słownika Języka Polskiego zielnik to „zbiór zasuszonych, poklasyfikowanych i opisanych roślin, naklejonych na arkusze papieru”. Jego historia sięga XVI wieku. Prekursorem tworzenia zielników był Luca Ghini z Bolonii. Forma ta szybko zyskała uznanie i rozpowszechniła się w całej Europie. Co ciekawe, pierwszy polski zbiór suszonych roślin stworzyła najmłodsza córka Jana III Wazy – Anna Wazówna. Może są wśród nas dziewczęta, które chciałyby się wcielić w rolę szesnastowiecznej królewny…
Ciekawostką jest również fakt, że początkowo zielniki nazywano suchymi ogrodami bądź ogrodami zdrowia ze względu na zawarte informacje o leczniczych właściwościach ziół. Zawsze marzyłam o własnym ogrodzie, jednak mieszkanie w bloku nie daje mi takiej możliwości. Dlatego zainspirowana powyższymi informacjami postanowiłam stworzyć swój suchy ogród, do czego i Was bardzo zachęcam.
Piękna pogoda za oknem to idealny powód, aby zebrać rodzinę i wyjechać poza miasto. Aktywnie spędzony czas na świeżym powietrzu jest świetnym sposobem na odpoczynek. Wybierzcie się na spacer polnymi drogami, podczas którego będziecie mogli nacieszyć się ciszą i spokojem. Zwróćcie szczególną uwagę na dzikorosnące rośliny. Niech każdy z członków rodziny postara się zebrać kilka różnych gatunków kwiatów, ziół.
Po powrocie do domu zebrane podczas spaceru rośliny należy przygotować do suszenia. Warto przyciąć nieco ich łodyżki, aby lepiej się prezentowały. Następnie trzeba włożyć rośliny między kartki starej gazety, a na wierzch położyć coś ciężkiego, np. encyklopedię.
Przykłady roślin polnych, które warto umieścić w zielniku
Poniżej prezentuję, przygotowane do suszenia, najpopularniejsze rośliny polne, które udało mi się znaleźć. W ramach ciekawostek i dla inspiracji podaję także krótkie ich opisy. Warto również poszukać więcej ciekawych informacji np. w atlasie roślin. Niech to będzie czas odkrywania!
Jaskier polny (łąkowy, odłogowy)
Roślina o drobnych, żółtych kwiatach, która posiada właściwości lecznicze. Stosowana jest m.in. do leczenia wyprysków skórnych. Ogranicza także kiełkowanie zarodników grzybów oraz wstrzymuje wzrost i namnażanie się drobnoustrojów, a więc wykazuje działanie bakteriostatyczne. Ponadto, jest wykorzystywana jako roślina wskaźnikowa, ponieważ często wyrasta na glebach, które mają niskie zdolności produkcyjne. Można ją spotkać na terenie całej Polski, gdzie znalazła korzystne warunki do rozwoju. Warto jednak zauważyć, że jaskier polny jest rośliną obcego pochodzenia. Naturalnie występuje m.in. na terenach Azji czy Afryki Północnej.
Koniczyna czerwona (łąkowa)
Roślina pospolita, która występuje w całej Europie. Od XVIII wieku została rozpowszechniona jej uprawa. Należy do rejestru roślin rolniczych Unii Europejskiej. Ma również właściwości lecznicze. Jest bogata w witaminy oraz składniki mineralne tj. potas, cynk, magnez, żelazo. Napar z suszonych kwiatów koniczyny czerwonej dobrze działa na układ pokarmowy, jest pomocny w leczeniu niestrawności. Wspomaga także układ krwionośny, obniża ciśnienie krwi oraz poziom cholesterolu. Ma również działanie uspokajające. Ponadto, koniczyna jest wykorzystywana jako dodatek do potraw.
Koniczyna biała (rozesłana)
Jedna z najcenniejszych roślin pastwiskowych, pochodząca z obszarów Europy. Kwitnie od maja do października. Posiada charakterystyczne trzyczęściowe listki. Natomiast jej kwiaty stanowią surowiec zielarski, z którego wykonuje się napary, mające właściwości przeciwbiegunkowe oraz pomagające w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Ponadto, takie napary wykorzystuje się do przygotowania okładów stosowanych przy bólach stawów lub stłuczeniach. Warto także wspomnieć, że napar z koniczyny białej dodaje się do kąpieli. Ma to właściwości relaksacyjno-odprężające.
Powój polny
Pospolity gatunek w całej Europie. Potoczne nazwy tej rośliny to m.in. dzwonki, panny, powijka czy wilec. Jest chwastem, który zagłusza uprawiane rośliny i stanowi zagrożenie dla ich wzrostu. Pobiera z gleby wiele potrzebnych składników odżywczych oraz duże ilości wody. Długo utrzymuje się przy życiu i bardzo rozrasta. Najintensywniej rozmnaża się w czasie suchych i ciepłych dni. Jest także odporny na środki chemiczne. Kwitnie od czerwca do września. Najczęściej posiada różowe kwiaty, jednak zdarzają się również białe lub purpurowe.
Krwawnik pospolity
Roślina popularnie nazywana kaszką, znana już w starożytności. Według mitologii, Achilles leczył nią rannych żołnierzy. Krwawnik jest bogaty w składniki mineralne i witaminy. Posiada właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, a także pobudza trawienie. Stosuje się go w postaci naparów przygotowanych z suszonych kwiatostanów oraz ziela lub w formie kremów i maści. Ponadto, podczas przeziębienia lub grypy, wykorzystuje się olejek z krwawnika, który służy do nacierania klatki piersiowej.
Dzwonek rozpierzchły
Roślina, która występuje głównie w Europie Środkowej oraz w części Azji. Posiada kwiaty o pięciu płatkach, które pochylają się, gdy pada deszcz, a wznoszą i otwierają, gdy świeci słońce. Zazwyczaj są koloru jasnoniebieskiego lub fioletowego, niekiedy pojawiają się też białe. Ciekawostką jest, że niektóre owady, np. trzmiele lub dzikie pszczoły nocują we wnętrzu kwiatów dzwonka. Można je tam spotkać w letnie wieczory. Dzwonek kwitnie od maja do lipca. Jest to gatunek rośliny dwuletniej.
Chaber bławatek
Roślina zielna. Jej ludowe nazwy to np. macoszka, modrak, samosiejka czy kwiatek wołoszek. Występuje w Europie, a także na Syberii Zachodniej. Posiada właściwości lecznicze. Wykorzystywana jest w przypadku chorób nerek (np. przy kamicy nerkowej), oczu (np. przy zapaleniu spojówek) lub skóry (np. przy leczeniu trądziku). Chaber jest często używany jako składnik kosmetyków, więc można go stosować zewnętrznie, ale także wewnętrznie, np. w postaci herbaty z suszonych kwiatów lub nalewki.
Mak polny
Roślina ciepło i światłolubna. Nie występuje w górach i w północno-wschodniej części Polski. Jest chwastem, który stanowi duże zagrożenie dla upraw zbóż, ale także rośliną wykorzystywaną w lecznictwie i kosmetologii. Napar z suszonych płatków maku działa na zapalenie jamy ustnej oraz na bezsenność. Ekstrakt z maku ma działanie łagodzące. Jest składnikiem kremów i balsamów przeznaczonych dla skóry wrażliwej. Mak, ze względu na swój intensywny kolor, jest także wykorzystywany jako barwnik leków, tkanin oraz różnego rodzaju napojów. Ciekawy jest również fakt, że maki posiadają domieszkę nadfioletu, którego nie widać ludzkim okiem. Potrafią go dostrzec jedynie owady. Dla ich oczu jest bardzo jaskrawy i dzięki temu mogą odnaleźć maki w gąszczu innych roślin.
Wyka ptasia
Inaczej nazywana lędźwie, wilk lub więzołka. W Polsce występuje głównie na niżu i w niskich partiach górskich. Jest to chwast trwały (wieloletni), który ogranicza wzrost roślin użytkowych. Stanowi natomiast pożytek dla owadów w czasie kwitnienia, a zanim zakwitnie może być bogatym w białko pożywieniem dla zwierząt hodowlanych. Ponadto, nazwa wyka ptasia wywodzi się z faktu, że jej nasiona są zjadane przez ptaki.
Rumianek pospolity
Jedna z najbardziej rozpoznawalnych roślin w Polsce. Posiada m.in. właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwcukrzycowe oraz regenerujące. Jest stosowany jako napar o działaniu uspokajającym, herbata na problemy trawienne, okład na wolno gojące się rany czy oparzenia słoneczne, a także jako składnik kosmetyków (olejków, kremów, szamponów, balsamów itp.). Sprawdza się również w naturalnym rozjaśnianiu włosów, przeciwdziała ich wypadaniu i nadaje zdrowy wygląd. Rumianek zalicza się do kwiatów jadalnych, dlatego jest wykorzystywany także jako ozdoba potraw.
Nawłoć pospolita
Zwana w tradycji polską mimozą, złotnikiem bądź złotą rózgą. Posiada właściwości lecznicze m.in. przyspiesza gojenie się ran. W połączeniu z innymi ziołami stosuje się ją także w leczeniu grypy. Jest to również środek wykorzystywany w walce z chorobami nerek. Można ją stosować jako napar do przemywania twarzy (polecany dla cery trądzikowej), wywar z liści do picia (zwłaszcza przy problemach z reumatyzmem) oraz jako maść przeciwbólową na zapalenie stawów.
Rośliny zebrane, zasuszone - co dalej?
Po ok. dwóch dniach zasuszone rośliny są gotowe do przyklejania. Potrzebna będzie kartka formatu A3, najlepiej z bloku technicznego, kolorowe długopisy oraz coś do przyklejania. Ja wykorzystałam wąską bezbarwną taśmę, która dobrze trzyma rośliny i jest niewidoczna.
Taką kartkę można najpierw ozdobić, wykonując dookoła ramkę. To zadanie na pewno spodoba się najmłodszym członkom rodziny, którzy będą mogli w ten sposób rozwijać swoje umiejętności artystyczne i kreatywność. Przy tworzeniu takiej ramki, warto wykorzystać różne dodatkowe elementy, np. wycinanki z kolorowego papieru, kuleczki bibuły czy skrawki materiałów.
Rośliny należy umieścić na papierze według uznania i przykleić, a obok podpisać ich nazwy.
Gotowy zielnik stanowi wyjątkową pamiątkę wspólnego odkrywania piękna przyrody. Można go oprawić w antyramę i powiesić na ścianie.
Co sądzicie o takim pomyśle wspólnego rodzinnego spędzenia czasu? Może jeszcze jakieś inne rośliny moglibyśmy dołączyć do naszego zielnika? Zapraszam do podzielenia się pomysłami w komentarzach.
Artykuł został przygotowany przez Milenę Mazurek uczestniczkę projektu: Szkoła Tutorów Akademii Młodzieżowej.
