Pamiętacie może bajkę Jetsonowie? Była to animowana opowieść o rodzinie Państwa Jetson, którzy żyli w przyszłości, ok. lat 60 XXI (dla nas to jakby za chwilę). Życie online było dla nich czymś naturalnym: George pracował z domu, Jane chodziła na zajęcia fitness przed wielki telewizor, a Judy i Elroy uczyli się zdalnie. Ta rzeczywistość stała się również naszą codziennością. Znacznie trudniej się przyzwyczaić się do niej osobom, którecałe życie zawodowe spędzają w miejscu pełnym ludzi, ich problemów, radości, są w ciągłej interakcji z drugim człowiekiem, np. nauczycielom. W tym wpisie zastanowimy się jak poradzić sobie z niełatwym wyzwaniem pracy zdalnej i zapobiegać jej potencjalnym, negatywnym wpływom na różne płaszczyzny naszego życia. Nie zabraknie również konkretnych rozwiązań i wskazówek.
W czasie studiów psychologicznych miałam przyjemność uczestniczyć w zajęciach ks. Prof. Kazimierza Popielskiego, który jest uczniem, kontynuatorem i propagatorem myśli Victora E. Frankla w Polsce (o Franku będę jeszcze pisać w dalszej części tego tekstu). Ksiądz profesor podczas swoich wykładów opowiadał nam o logo – terapii. Jej głównymi założeniami są następujące zagadnienia:
- istnieje duchowy wymiar ludzkiej egzystencji;
- wymiary: biologiczny (F), psychiczny (P) i duchowy (N) tworzą w człowieku nierozerwalną jedność
- (…) poradnictwo nie może być obojętne na któryś z wymiarów i na całość ludzkiej egzystencji
- docenia sens i wartości jako siły do życia
- najgłębszą istotą człowieka i jego egzystencji jest duchowe bycie i stawanie się.
Dlaczego o tym wspominam? Chciałabym, aby nasze rozważania na temat poradzenia sobie z pracą zdalną odnosiły się trzech poziomów: biologicznego, psychicznego i duchowego, ponieważ każdy z nich jest obciążony podczas wykonywania zawodu nauczyciela online.
Podczas pierwszego lockdownu wiosną doświadczyłam pracy zdalnej z dwójką dzieci w domu. Trwało to zaledwie dwa i pół miesiąca, ale nigdy nie chcę tego przeżywać ponownie. Nie muszę mówić, że obowiązki służbowe często wykonywałam po nocach, a w trakcie „godzin pracy” bawiłam się lalkami, klockami i czym tam jeszcze chcecie, robiłam kanapki, pomagałam wykonywać zadania przesłane moim dzieciom przez ich nauczycieli. Brzmi znajomo, prawda? Zobaczcie, że każdy z trzech wymiarów, które wymieniłam wyżej doświadczył negatywnych skutków mojej sytuacji: poziom biologiczny: chroniczne niewyspanie, piekące oczy, ból pleców; psychiczny: poczucie osamotnienia, złość; duchowy: poczucie rezygnacji, beznadziei. Pewnie część z Was, pracujących zdalnie już prawie pół roku, doskonale wie o czym mówię.
Domowe sposoby na odpoczynek od pracy zdalnej
Co może pomóc nam w oderwaniu się na od pracy zdalnej? Odpowiedź jest bardzo prosta: ODPOCZYNEK! Tak, tak, dobrze czytacie. To oczywiste powiecie. A kiedy tak naprawdę ostatnio odpoczywaliście w sposób, jaki lubicie? Proponuję małe wyzwanie: przez tydzień stawiajcie kreskę za każdym razem kiedy powiecie Nie mam czasu lub Muszę. Ciekawa jestem co Wam wyjdzie (wpisujcie śmiało swoje wyniki w komentarzach). Chcę was zachęcić do odpoczywania na poziomie biologicznym, psychicznym i duchowym.
Dla każdego oczywistym jest, że człowiek musi odpoczywać. Ale już nie oczywiste jest jak to robić i czy w ogóle umiemy to robić. Do wykonania jakiegokolwiek zadania potrzeba nam siły i energii, zauważcie też, że zadań stale przybywa (przygotowanie lekcji online, wyszukanie materiałów, nauczenie się nowego narzędzia TIK, ciągłe sprawdzanie poczty, czy uczniowie nie przesłali zadanej pracy itp.), a czasu na ich wykonanie nie. To powoduje przemęczenie. Ważne jest by, odpocząć efektywnie. Wybierając formę odpoczynku zwróćcie uwagę na swoje potrzeby, możliwości i pasje. Odpoczynek ma być przyjemnością, a nie kolejnym zadaniem „to do” danego dnia. Pamiętajcie, że odpoczynek zaczyna się w waszej głowie.
Poniżej propozycje aktywności, które możecie wykonać by wasze ciała i umysły odpoczęły od pracy przy komputerze:
Na początku, zrób małą przerwę po zakończeniu pracy, zaparz ulubioną kawę czy herbatę, zamknij komputer, wycisz telefon. Twój umysł musi mieć czas na przestrojenie się na inny rodzaj aktywności.
1. Zadbaj o swoje oczy i skórę. Mogą być domowe sposoby na poprawę kondycji oczu, np. kompresy z rumianku, plastrów ogórka, kostek lodu. Wykonaj i zastosuj domowe maseczki przygotuj domową.
2. Bądź aktywna/y. Idź na spacer (bez telefonu), Przygotuj rower do sezonu i udaj się na przejażdżkę (samemu lub z rodziną – pamiętaj, że to Twój sposób na odpoczynek). Znajdź najbliższą siłownię na świeżym powietrzu i wykonaj krótki trening wg własnych potrzeb. Polecam jakąkolwiek aktywność (bieganie, spacer z kijkami itp.) byle tylko Twoje ciało i umysł podczas jej wykonywania odpoczywały
3. Zdrzemnij się
4. Zrób coś innego niż Twoja praca zawodowa, np. zaplanuj domową dżunglę. Wiosna to czas pierwszych prac w ogrodzie. Jeśli go nie posiadasz, balkon też da radę, idealny będzie również parapet. Kup w sklepie ogrodniczym nasiona ulubionych kwiatów lub ziół i do dzieła. Możesz też kupić gotowe rośliny, które lubisz. Jeśli masz chęć poeksperymentować posiej, to co maszw domu i obserwuj efekty (o tym jak to zrobić: wpis o nasionkach na różnych podłożach).
5. Dbaj o relacje. Zaproś przyjaciół, spędźcie razem czas. Czas pracy zdalnej nie musi oznaczać rezygnacji z kontaktów z kolegami i koleżankami z pracy
6. Wyjdź do kina/teatru. Skorzystaj z możliwości odwiedzania miejsc kultury, może jest jakaś sztuka lub film, który od dawna ci się marzył? Np. do odnowionego Muzeum Narodowego w Lublinie?
7. Rozwijaj swoje pasje. Coraz więcej instytucji zaprasza na zajęcia np. z rękodzieła, majsterkowania, florystyki. Może jest coś, co Cię pasjonuje, a do tej pory nie miałaś/eś okazji się tego nauczyć?
Nie jest to oczywiście koniec sposobów odpoczynku od pracy zdalnej. Każdy mógłby zapewne dopisać kilka swoich ulubionych form odpoczynku po pracy w domu. Zachęcam do podzielania się nimi w komentarzu, w ten sposób stworzycie swój zbiór pomysłów na efektywny odpoczynek.
Od czego zacząć?
Wcześniej pisałam, że wszystkie trzy wymiary naszego funkcjonowania doświadczają skutków pracy zdalnej. Dwa pierwsze, czyli biologiczny i psychiczny omówiliśmy. Został nam wymiar duchowy. I obiecany Frankl.
Może was trochę zdziwi książka, o której chcę wam opowiedzieć. Jest to relacja Victora Frankla (wiedeńskiego psychiatry, neurologa, twórcy wiedeńskiej szkoły psychoterapii) z pobytu w obozie w Auschwitz (spędził tam 3 lata) pt. Człowiek w poszukiwaniu sensu. Frankl jest twórcą logo terapii (gr. logos – sens), która u swych podstaw ma założenie, że człowiek w swym najgłębszym jestestwie jest istotą poszukującą sensu dodajmy wyraźnie życia (za: Popielski 2004). W swojejksiążce Frankl pisze: Ośmielę się w tym miejscu stwierdzić, że jeśli chodzi o wolę przetrwania w najtrudniejszych nawet warunkach, nic na całym świecie nie może się równać ze świadomością, że nasze życie ma sens. Z zapisków Frankla można się dowiedzieć, że więźniowie, którzy przestali dostrzegać cel, sens i jakąkolwiek wartość w swoim życiu tracili wolę i chęć życia: początkiem wszelkich prób wskrzeszenia w człowieku jego wewnętrznej siły musiało być wskazanie mu jakiegoś celu w życiu. (…) Przy każdej nadarzającej się okazji trzeba było wskazywać im to “dlaczego” – konkretny życiowy cel. Jaki był cel zapisków dr Frankla? Nigdy nie powinniśmy zapominać, że sens życia można odnaleźć nawet wtedy, gdy znajdziemy się w beznadziejnej sytuacji (..). Jedyne, co możemy wówczas zrobić, to być świadkami czegoś wyjątkowego, do czego zdolny jest tylko człowiek, a mianowicie przemiany osobistej tragedii w triumf ludzkiego ducha, (…). W sytuacji, której nie jesteśmy w stanie zmienić (…) stajemy przed wyzwaniem, które brzmi: zmień samego siebie.
Jak można pomóc sobie w odnalezieniu sensu swojego życia? Dr Frankl podsuwa 3 sposoby:
1. Przez twórczą pracę lub działanie (o tym pisaliśmy wcześniej).
2. Przez doświadczanie czegoś (np. prawdy, dobra, piękna) lub przez kontakt z innym człowiekiem (np. miłość).
3. Przez to, jak znosimy nieuniknione cierpienie (sens cierpienia)
Praca wychowawcza z uczniami, zawód nauczyciela, a obecnie praca zdalna (która nie wiadomo kiedy się zakończy) to codzienne zmaganie się z różnymi przeciwnościami, nieuniknionymi konfliktami, pretensjami i oczekiwaniami (uczniów, rodziców, przełożonych). Dr Frankl pisze: (…)poza tym, że jestem profesorem dwóch dziedzin nauki, jestem także byłym więźniem ocalałym z czterech obozów – obozów koncentracyjnych – i jako taki mogę zaświadczyć, w jak zdumiewającym stopniu człowiek jest zdolny pokonywać okoliczności najgorsze z możliwych i z jaką odwagą potrafi stawiać im czoła.
Mam nadzieję, że ten wpis zainspiruje was do poszukiwań aktywności, które sprawiają wam autentyczną radość i dadzą siłę do dalszego działania i pracy z uczniami.
A może któryś z przedstawionych pomysłów wykorzystacie podczas lekcji wychowawczej, np.
- domowe kosmetyki – przepisy uczniów klasy X
- relacje z aktywności plenerowych
- kącik polecania sobie filmów i książek do przeczytania/obejrzenia po lekcjach?
Autorka wpisu:
Joanna Misiarz
Specjalista ds. projektów edukacyjnych CDW, psycholog, instruktor tańca, doświadczenie zawodowe zdobywała tworząc programy animacyjne dla społeczności lokalnych oraz koordynując projekty edukacyjne.
