Łatwy dostęp do informacji, kursów, bezpłatnych treści w Internecie powoduje, że na wyciągnięcie ręki mamy gotowe odpowiedzi na nurtujące nas problemy, z każdej dzieciny życia. Wystarczy wpisać w odpowiednie okienko poszukiwane zagadnienie i po kilku sekundach wyskakują setki możliwości rozwiązania naszego problemu. Co wybrać? Czym kierować się decydując na zastosowanie jednego (albo więcej) z polecanych rozwiązań?
Pół biedy, jeśli dręczącym problemem jest np. Jakim typem urody jesteś? Wtedy co najwyżej kupimy bluzkę w złym kolorze. Sprawa komplikuje się, gdy szukamy rozwiązań naprawdę kluczowych kwestii, np. jak wychować dziecko? Jak budować jego system wartości? Jak uczyć samodzielności, zasad, kształtować postawy?
Wróćmy do pytania Jak dobrze wychować dziecko? Oczywiście nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi. Nie ma na to przepisu, np. dwie szklanki tego, łyżkę tamtego, jak chcesz to wrzuć jeszcze to, a jutro spróbuj z tamtym. Wyjdzie, albo nie. W takiej sytuacji raczej nie wyjdzie. W tej kwestii nie powinniśmy eksperymentować. Warto podejść do kwestii metodycznie, bowiem wychowanie wymaga strategii. Co przez to rozumiem i jak się do tego zabrać wyjaśniam w kolejnych akapitach.
Wychowanie to troska
Pozwólcie na małe porównanie, nieco upraszczające, ale na tyle obrazowe, że można je tutaj przytoczyć. Pamiętacie wpis ogrodniczy Michała? (dostępny jest tutaj). Opisany tam eksperyment pokazuje, że ważne są warunki, tj. podłoże, wilgotność, nasłonecznienie, aby z ziarenko mogło wykiełkować. Pozwolę sobie w tym miejscu przytoczyć pewne porównanie (zob. Sakowska, Zajic, Talar, Witkowska, 2011). A teraz wyobraźcie sobie, że dostaliście nasionko, którym macie się zaopiekować. Jakie informacje są wam potrzebne i co musicie zrobić, żeby ładnie rosło? Potrzebujecie wiedzy o tym jaka to roślina, jakich warunków potrzebuje, by pięknie rosnąć. Ok, to już wiecie. Wasza praca zaczyna się teraz. Musicie zapewnić małej roślinie odpowiednie warunki do rozwoju i zabezpieczać przed czynnikami mogącymi ją uszkodzić, wprowadzać różne działania umożliwiające jej wzrost, np. odchwaszczać. Zatem, wspomagacie rozwój Waszej roślinki zapewniając jej optymalne warunki (gleba, nasłonecznienie, wilgotność itp.), przewidujecie, co może ją spotkać w przyszłości (np. szkodniki, choroby itp.) i staracie się ją przed tym ochronić, czyli zapobiegacie zagrożeniom. Kształtujecie waszą roślinę poprzez przycinanie gałązek, usuwanie zeschniętych kwiatów, listków, Bo wiecie, że rośnie między innymi roślinami. Jeśli zdarzyło wam się zaniedbać opiekę nad rośliną możecie wprowadzić działania korygujące (np. usunąć z niej pasożyty), tak, by z czasem zaczęła przypominać zdrowe osobniki. To jest wasza strategia opieki na roślinką. Jak widzicie nie jest to żadna konkretna koncepcja ogrodnicza, a wytyczne, które jeśli zostaną spełnione to osiągniecie sukces.
Pewnie czytając ten fragment wyobrażaliście sobie siebie i wasze dziecko. I bardzo dobrze, bo temu służyła ta analogia. Bo zastanówcie się, czy praca wychowawcza to nie wspomaganie rozwoju dziecka (czyli doskonalenie procesów poznawczych, sprawności motorycznych, umiejętności mówienia, liczenia itp.), zapobieganie zachowaniom niepożądanym (np. zachowania agresywne), kształtowanie (np. postaw i wartości, zasad itp.), korygowanie niewłaściwych zachowań, które już się pojawiły (np. spóźnianie, niedbanie o porządek itp.).
W tym miejscu chcę zwrócić waszą uwagę na fakt, że proces wychowawczy jest znacznie bardziej skomplikowany niż hodowanie rośliny i „hodowlą” nie ma nic wspólnego. Jest to bardzo złożona relacja, oparta o wzajemny szacunek, poszanowanie podmiotowości, w której istotne są indywidualne doświadczenia każdej z osób w tym procesie.
Jak zatem przełożyć czynności ogrodnika na działania rodzica?
- Wspomaganie – praca z dzieckiem w domu przy pomocy wartościowych pomocy dydaktycznych, wspólne zabawy edukacyjne, eksperymentowanie, odkrywanie praw i ciekawostek ze świata przyrody, wizyty w ciekawych miejscach np. zabytki, pokazywanie kultury naszego kraju, ale też innych itp.
- Zapobieganie, kształtowanie i korygowanie – budowanie relacji z dzieckiem opartej na wzajemnym szacunku, przekazanie dziecku systemu wartości, bycie dla niego autorytetem, kimś znaczącym.
Jak zauważyliście bardzo dużo zależy od jakości relacji rodzic (wychowawca) – dziecko. Co więcej – jak wskazują liczne badania – więź emocjonalna jest najważniejszym czynnikiem chroniącym przed podejmowaniem przez dziecko zachowań ryzykownych. Więź ponadto pozwala dziecku na osobową identyfikację z dorosłym przez co może on modelować pożądane zachowania dziecka.
Prawidłowa relacja powinna zawierać w sobie dwa aspekty:
1. Miłość, akceptację, szacunek
2. Granice, normy, wymagania (zob. Sakowska, Zajic, Talar, Witkowska, 2011)
Bardzo podobnie pisaliśmy też o tym w wpisie o stawianiu wymagań.
Wróćmy do historyjki z rośliną, pamiętacie, musieliście przyjąć pewną strategię, aby wasza roślina rozwijała się prawidłowo. Podobnie jest z procesem wychowania dziecka. Musicie przyjąć strategię, czyli plan zgodnie z którym będziecie postępować. Pamiętajcie, że nawet najdoskonalsza strategia na nic się zda, jeśli nie będziecie kochać, akceptować i szanować waszego dziecka, jego godności, odrębności i podmiotowości w relacji z Wami. Jesteście zarówno rodzicami, jak i wychowawcami dla waszego dziecka.
Relacja wychowawcza jest dwustronna: wy i dziecko, lecz nie traktujcie tego jak bycia po dwóch stronach barykady. To bardziej jak odbicia lustrzane. Wasze zachowania odzwierciedlają się w zachowaniach dziecka, a zachowania dziecka wpływają na was. Pamiętajcie o tym w codziennym postępowaniu. To, co dla was jest tylko zwróceniem uwagi w obecności cioci, choćby w formie niewinnego żartu, dziecko może spostrzegać jako upokorzenie, poniżenie. Każdy z was widzi tę samą sytuację w inny sposób.
Od czego więc zacząć budowanie tej relacji? Od wspólnego spędzania czasu. Tak, właśnie wspólne spędzanie czasu. Ale nie bycie w jednym pokoju i oglądanie telewizji, tylko bycie ze sobą, skupienie uwagi na drugiej osobie. Kobiety mają trochę łatwiej, bo to one zazwyczaj spędzają z dzieckiem pierwsze lata życia. W naszej kulturze to domeną kobiety jest sprawowanie opieki nad dziećmi, podczas gdy mężczyzna skupia się na pracy. W ostatnich latach widać wyraźną zmianę w tym zakresie. Ojcowie coraz częściej korzystają z urlopów ojcowskich, chcą być obecni w wychowaniu dziecka od pierwszych dni jego życia. Często jednak nie do końca wiedzą co zaproponować dziecku, jak wartościowo spędzić czas, tzn. na zabawie, ale też przy okazji przekazać dziecku kilka ważnych spraw potrzebnych w życiu.
Z myślą o nich stworzyliśmy, po wielu rozmowach, próbach i testach na naszych dzieciach serię Przygody z Tatą. Każda walizka z serii będzie dotyczyła innego ważnego zagadnienia, które pomoże wam stworzyć, udoskonalić lub zmodyfikować waszą strategię wychowania dziecka.
Przygody z Tatą. Tata uczy zasad
Pierwsze przygody z Tatą dotyczyć będą norm i zasad w wychowaniu. Tematem przewodnim będzie ruch drogowy. Materiały dostosowane są do wieku 4 – 5 lat. W walizce znajdziecie mnóstwo materiałów:
- karty pracy dla dziecka (20 szt.) – za pomocą wykonywanych zadań dziecko rozwinie umiejętności spostrzegania, koordynacji wzrokowej, pamięci, liczenia i in. Wspólnie spędzicie czas, wzmocnicie swoją relację pracując razem nad zadaniami
- znaki drogowe duże i małe – zachęcają do wspólnych aktywności, uczą odpowiednich zachować, przestrzegania zasad
- Dziennik Przygody z Tatą – pamiętnik z waszej przygody. To też miejsce, gdzie możecie powiedzieć kilka słów o sobie
- Talia kart Przyjemności dla mamy – codzienne uprzejmości, okazywanie sobie wdzięczności, robienie czegoś dla innych to bardzo ważne sprawy w budowaniu relacji i procesie wychowania
- mini poradnik dla Taty – znajdziecie tu zestawienie umiejętności rozwojowych dla danego wieku, wskazówki jak zacząć wprowadzać normy i zasady w waszą codzienność oraz instrukcje do poszczególnych materiałów
- makieta miasta – to pomysł na wspólne tworzenie i konstruowanie, na waszą kreatywność. To przede wszystkim wspólny czas, wspólne podejmowanie decyzji, rozwiązywanie trudności
- woreczek z aktywnościami dodatkowymi – to podpowiedzi dla wszystkich, którzy chcą przeżyć więcej wspólnych przygód
- tajemnicza koperta i karta do naklejania – po każdym zadaniu naklejacie naklejkę, która przybliża was do otworzenia tajemniczej koperty
Jeśli chcecie dołączyć do nas i wspólnie przeżywać nieustanną przygodę, jaką jest wychowanie młodego człowieka zachęcamy do korzystania z walizek z serii Przygody z Tatą.
Zobacz opis walizki
Jak się Wam podoba nasza walizka? Zapraszamy do podzielenia się uwagami w komentarzach.
Autorka wpisu:
Joanna Misiarz
Specjalista ds. projektów edukacyjnych CDW, psycholog, instruktor tańca, doświadczenie zawodowe zdobywała tworząc programy animacyjne dla społeczności lokalnych oraz koordynując projekty edukacyjne.
