Dobre przygotowanie do dorosłego życia to również uczenie praworządności, samorządności i postawy obywatelskiej, czyli w skrócie edukacja obywatelska. Każdy z nas jest obywatelem i każdy z nas ma w związku z tym prawa i obowiązki. W tym wpisie przedstawiamy kilka inspiracji i pomysłów jak uczyć tego dzieci i młodzież oraz zapraszamy Was na bardzo angażujący warsztat: Wybory w Mieście M.
1. Pokazuj odpowiedzialność
Chociaż Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej opisuje więcej praw przynależnych obywatelom niż ich obowiązków, bardzo istotne, w procesie edukacji obywatelskiej, jest pokazywanie tego, że my wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za to, co się wokół dzieje. Nie można tego zwalać na innych, rząd, polityków itp. Taką mamy władzę na jaką zasługujemy. To jest niestety czasami trudne, ale podstawą jakiejkolwiek edukacji obywatelskiej jest pokazanie, że każdy z nas jest odpowiedzialny za dobro wspólne.
2. Pokazuj wpływ
Skoro każdy z nas jest odpowiedzialny, to żebyśmy coś z tą naszą odpowiedzialnością zrobili, musimy mieć wpływ. A przecież mamy wpływ: zawsze jest coś co możemy zrobić. Możemy pójść i porozmawiać z naszymi lokalnymi władzami, możemy sami zorganizować jakąś, nawet małą, akcje możemy wreszcie pójść na wybory. A co najważniejsze możemy dobrze wypełniać nasze codzienne obowiązki, czy jest to nauka szkolna, czy praca zawodowa, czy obowiązki domowe.
3. Zapraszaj do działania
Bardzo prosto możemy pokazać uczniom, że wszyscy mamy wpływ zapraszając do działania. Posprzątanie terenu wokół szkoły, zapalenie zniczy na pobliskim cmentarzu, zorganizowanie akcji charytatywnej na rzecz potrzebujących dzieci - wszystkie te działania uczą odpowiedzialności, pokazują, że mamy wpływ i że to od nas zależy dobro społeczności (a poza tym uczą całej gamy umiejętności niezbędnych w dorosłym życiu). Oczywiście najlepiej takie działanie robić w sposób systematyczny i zorganizowany, żeby nie była to tylko akcyjność. Takie systematyczne i zorganizowane działanie warto wpisać w program wychowawczy.
4. Pokazuj konsekwencje łamania norm
Edukacja obywatelska to również pokazywanie negatywnych konsekwencji łamania norm. Bardzo ciekawie możemy zrobić to stosując ćwiczenie „Co tracę?”, które uświadamia uczniom osobiste, negatywne konsekwencje złych zachowań. Arkusz do realizacji ćwiczenia i jego dokładniejszy opis znajdziecie w wpisie dotyczącym bezpiecznego korzystania z Internetu.
5. Pokazuj pluralizm życia społecznego i politycznego
Demokratyczna rzeczywistość siłą rzeczy związana jest z pluralizmem poglądów. Warto pokazać uczniom, że nie każdy myśli tak jak my. Są ludzie o różnych poglądach, a chyba najważniejsze w tym wszystkim jest to, żeby znać swoje poglądy, żeby po prostu mieć jakieś poglądy. Bez wyrobionych własnych poglądów uczniowie staną się jak chorągiewki na wietrze reagujące na każdy powiew medialnego wiatru. Co równie ważne, w dostrzeganiu pluralizmy rzeczywistości społecznej, wcale nie chodzi o tolerancję rozumianą jako bezkrytyczne akceptowanie odmienności. Tutaj chodzi o rozumienie. To, że kogoś rozumiem, wcale nie oznacza, że się z nim zgadzam. Jeśli się z nim nie zgadzam, to mam akceptowane narzędzia, żeby to wyrazić (np. dyskusja). Żeby jednak być pewnym, że się z kimś zgadzam, czy nie zgadzam, muszę po pierwsze sam wiedzieć co myślę i jakie mam poglądy, a po drugie, co myślą inni - a więc muszę ich rozumieć.
6. Polityka to służba
Kiedy zadacie uczniom (a w szczególności tym dorastającym) pytanie: „z czym kojarzy się polityka?”, na pewno usłyszycie odpowiedzi w stylu: z krętactwem, przekrętami, nadużyciami, wygodnym życiem na koszt innych (i zapewne jeszcze wiele innych myśli, których nie wypada tutaj cytować). Zapytajcie wtedy: „a może oni chcą, żebyście tak myśleli, właśnie po to, żeby tacy uczciwi i prawi ludzie jak Wy, nie chcieli tam iść?”. A może wcale tak nie jest i na pewno bardzo wielu polityków i osób sprawujących władzę w samorządach, to ludzie naprawdę uczciwi, prawi i oddani służbie publicznej? Na pewno znacie w Waszej gminie, kogoś, kto taki jest i naprawdę działa na rzecz innych. Warto takie osoby pokazywać uczniom i podkreślać, że sprawowanie funkcji publicznych wiąże się z nastawieniem na rzecz dobra wspólnego. Naprawdę skuteczny polityk, to taki, który działa na rzecz innych. Przecież jeśli tak nie będzie, to w następnych wyborach pożegna się z stanowiskiem.
Jak uczyć praworządności, samorządności i społeczeństwa obywatelskiego? Gra Wybory w Mieście M
Przedstawiamy Wam bardzo ciekawą grę, która pomoże nauczyć tego wszystkiego uczniów. Gra przeznaczona jest dla uczniów w wieku starszym niż 12 lat i może być zrealizowana w trakcie kilku lekcji np. WOS lub godzin wychowawczych. Metoda ta polega na wcieleniu się w rolę polityków i mieszkańców przygotowujących się do wyborów samorządowych w pewnym mieście powiatowym (150 tys. mieszkańców) znajdującym się na wschodzie Polski. Nasze miasto nazywa się Miasto M.
1. Podział ról
Na początku przygotowujemy karteczki opisujące role poszczególnych mieszkańców miasta. Można to zrobić w taki sposób, że każdemu uczniowi wręczamy kartkę z nowym nazwiskiem i przynależnością do partii. Warto zastosować nazwiska, które mają taką samą formę dla kobiet i mężczyzn (tj. takie, które nie kończą się na np. „-ski”, „-cki”), tak, żeby można było rozdać rolę bez względu na płeć. W naszej grze możemy zastosować nazwiska znanych postaci z historii lub literatury, dzięki czemu zyska ona dodatkowy wymiar edukacyjny.
W celu przedstawienia pluralizmu sceny politycznej w naszym mieście mieszczą się oddziały czterech dużych partii politycznych: Partii Ekologicznej, Partii Pracy, Partii Rozwoju i Partii Konserwatywnej. Oczywiście każda partia, w związku z swoim programem, będzie miała inne pomysły na rozwiązanie problemów naszego miasta.
Oczywiście poza tym, w naszym mieście jest bardzo aktywna grupa zaangażowanych obywateli, którzy tworzą własny komitet wyborczy niezależny od partii. W życie miasta zaangażowani są również dziennikarze i socjologowie, którzy będą przeprowadzać sondaże.
W czasie gry uczniowie zwracają się do siebie per Pan/Pani używając nazwiska z gry i swojego własnego imienia.
2. Zapoznanie się z problemami miasta i opracowanie rozwiązań
Oczywiście nasze miasto, jak każde inne, boryka się z wieloma problemami: komunikacja, bezrobocie, nowe pomysły na rozwój, przestępczość, imigracja, służba zdrowia itp. W czasie pracy w grupach, uczniowie wymyślają rozwiązania problemów miasta. Partie polityczne mają pewne ułatwienie, ponieważ reprezentują określone poglądy, ale za to mieszkańców nie ograniczają partyjne pomysły.
3. Przekonanie do swoich rozwiązań
W kolejnej fazie gry uczniowie przekonują innych do swoich pomysłów. Mogą to robić metodami takimi jak plakaty, ulotki, rozmowy, wywiady z mediami itp., ale także w formach debat: debaty kandydatów na radnych i debaty kandydatów na prezydenta. W tym czasie socjologowie badają nastroje społeczne, a dziennikarze relacjonują wszystkie wydarzenia i przeprowadzają wywiady z kandydatami i mieszkańcami.
Pobierz formularz przedstawiania wyników sondaży
4. Głosowanie
Po serii wydarzeń przedwyborczych przychodzi czas na głosowanie. Każdy z graczy otrzymuje kartę z nazwiskami kandydatów i oddaje swój głos. Oczywiście uczniowie wrzucają głosy do urny (przecież w każdej szkole w Polsce mamy takie urny).
Pobierz kartę do głosowania
5. Obliczenie i ogłoszenie wyników
Wbrew pozorom jest to jeden z najtrudniejszych elementów gry, który musi być przeprowadzony przez nauczyciela razem z wybraną wśród uczniów komisją. Po pierwsze trzeba odrzucić wszystkie głosy nieważne (a edukacja o tym jak oddaje się głos waży, jest bardzo istotna), czyli np. takie, w których nic nie zaznaczono lub zaznaczono więcej niż jednego z kandydatów. Najtrudniejsze jest jednak obliczenie głosów z obowiązującą proporcjonalną ordynacją wyborczą, która jest dosyć skomplikowana. Na pewno warto ją uczniom pokazać, ponieważ faworyzuje ona duże i silne komitety i wiąże się z tym, że nie zawsze mandat zdobywa osoba, która zdobyła najwięcej głosów.
Pobierz prezentację o ordynacji wyborczej w Polsce
Szczegółowy przebieg metody znajdziecie w instrukcji:
Pobierz instrukcję Wybry w Mieście M
Właśnie tak wyglądają warsztaty opierające się na metodzie Wybory w Mieście M. Warsztaty te mogą być elementem wciągających edukacyjnych warsztatów dla klas: Ekstremalnie Skuteczna Nauka. Zapraszamy!
Więcej szczegółów i materiałów dotyczących metody Wybory w Mieście M (m.in. gotowe karty postaci) oraz wykorzystania gier i metod grywalizacyjnych w edukacji znajdziecie również w naszym kursie online: Gry i Grywalizacja w Edukacji.
Czy macie jakieś inne pomysły na uczenie samorządności i praworządności? Zapraszamy do dyskusji w komentarzach.
Autor wpisu:
dr Michał Czakon
Pomysłodawca metod edukacyjnych Centrum Dobrego Wychowania, Psycholog, Trener, Dydaktyk, Autor bloga: jakdzialacskutecznie.pl, Autor pakietu metod 99 pomysłów na godziny wychowawcze.
