Większość nauczycieli wraz z rozpoczęciem nowego roku szkolnego poszukuje różnorodnych aktywności, w jakie chciałaby zaangażować uczniów. W niniejszym wpisie chcemy się z wami podzielić skuteczną metodą na prowadzenie działań partycypacyjnych i angażowania do nich uczniów oraz całej społeczności szkoły. Z naszego pomysłu możecie korzystać przy różnorodnych działaniach, zawsze gdy zależy wam na zaangażowaniu całej społeczności.
Jak sami pracowaliśmy?
Nasz pomysł na zaangażowanie młodzieży w działania obywatelskie sprawdziliśmy podczas realizacji projektu „Wybory w mieście M – uczymy się lokalnej partycypacji”. W pierwszym etapie projektu zaprosiliśmy młodzież na dwudniowe warsztaty dotyczące funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego. Ważną częścią warsztatu, a zarazem wstępem do samodzielnego działania klas była diagnoza potrzeb społeczności ( do pobrania). W diagnozie wzięli udział przedstawiciele dwóch najbardziej licznych grup w szkole, tj. uczniów i nauczycieli.
Pobierz schemat pytań diagnostycznych
Podczas dyskusji każdy mógł wypowiedzieć się odnośnie zmian, potrzeb, pozytywnych i negatywnych aspektów funkcjonowania tych społeczności. Zanotowaliśmy bardzo wiele ciekawych pomysłów na zmiany. Następnie uczniowie dowiedzieli się o możliwościach sfinansowania i wprowadzenia „w życie” swoich pomysłów. Ta część warsztatu pokazała wszystkim, jak ważne jest mówienie o swoich potrzebach, komunikowanie ich innym członkom społeczności. Dzięki wprowadzonym zasadom udało nam się rozmawiać o kwestiach, na które uczestnicy projektu mieli realny wpływ i w sposób nie obrażający nikogo (koncentracja na zachowaniach osób, a nie na osobach). Każda diagnoza zakończyła się utworzeniem zespołów projektowych i deklaracją projektów, które uczniowie zgłoszą do kampanii informacyjnej w szkole. Gorąco polecamy zacząć pracę z uczniamiod diagnozy potrzeb. Poświęćcie czas na dyskusję, stwórzcie bezpieczne warunki, kiedy każdy będzie mógł się swobodnie wypowiedzieć, zaproście przedstawicieli każdej grupy ze szkolnej społeczności.
Kolejnym bardzo ważnym działaniem była kampania informacyjna w szkołach – prezentacja pomysłów uczniów na wprowadzenie zmian zgodnie ze zdiagnozowanymi potrzebami. Każda klasa w swojej szkole przeprowadziła kampanię promującą swoje pomysły – na wzór budżetu partycypacyjnego w miastach. Uczniowie mogli promować swoje pomysły w różnorodny sposób, np.: akcje plakatowe i ulotkowe, wizyty w klasach, informacje na stronie szkoły.
Uczniowie bardzo zaangażowali się w to działanie, ponieważ tylko trzy najwyżej ocenione przez społeczność projekty były dofinansowane w ramach projektu. W tej części postawcie na kreatywność uczniów, pozwólcie im proponować własne pomysły na promocję i nagłośnienie swoich pomysłów.
W kolejnym etapie projektu główną metodą naszej pracy była metoda projektowa. Uczniowie rozpoczęli realizację zwycięskich inicjatyw, od podziału zadań, planowania budżetu itp. Ważnym wymiarem projektu było zaangażowanie społeczności w realizację zwycięskich projektów, np. wspólna rewitalizacja ogrodu, tworzenie plenerowej sali lekcyjnej, sprzątanie okolicy szkoły.
Finałem działań w szkołach były spotkania podsumowujące w szkołach. W spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele społeczności szkoły – dyrekcja, nauczyciele, uczniowie, członkowie rady rodziców, ale również przedstawiciele władz gminy. Uczniowie mieli okazję opowiedzieć o swoim udziale w projekcie oraz o zdiagnozowanych obszarach problemowych w społecznościach. Ważnym momentem była też prezentacja rekomendacji do działań na przyszłość. Władze gminy mogły usłyszeć co jest realnym problemem i bolączką danej szkoły. Uczniowie również oprowadzili gości i pokazali efekty realizacji zwycięskich projektów.
Dlaczego działania były skuteczne i zaangażowały społeczności?
Nasze działania bazowały na koncepcji motywacji wewnętrznej Deci’ego i Rayna. Badacze ci, na podstawie badań i obserwacji wykazali, że aby zaistniała motywacja wewnętrzna (autodeterminacja) należy zaspokoić trzy potrzeby jednostki: potrzebę kompetencji (posiadanie umiejętności do wykonania zadania); potrzebę autonomii (możliwość decydowania odnośnie tego, jak wygląda wykonanie zadania) i potrzebę sensu (osoba wie, że zadanie, które ma do wykonania jest ważne, wie dlaczego je wykonuje).
Jak te trzy komponenty zawarliśmy w naszym projekcie?
- uczniowie mieli realny wpływ na inicjatywy i projekty, które będą zgłoszone i realizowane w ramach projektu. Od uczniów zależał również przebieg kampanii informacyjnej i sposób wydatkowania budżetu otrzymanego na zwycięskie inicjatywy – potrzeba autonomii
- zgłoszone do głosowania społeczności inicjatywy uczniów wynikały ze zgłoszonych przez nich problemów, zjawisk, które obserwują w swoich społecznościach – potrzeba kompetencji
- wszystkie zgłoszone, a potem zrealizowane inicjatywy uczniowskie wpłynęły na poprawę funkcjonowania społeczności, wzmocniły poczucie wspólnotowości. Z efektów realizacji projektukorzystają wszyscy członkowie społeczności i są one dostępne dla wszystkich.
Podczas diagnozy nauczyciele nie negowali pomysłów uczniów i nie starali się przeforsować swoich propozycji, tylko słuchali postulatów uczniów i ewentualnie je modernizowali i dostosowywali do realiów szkolnego życia – potrzeba sensu.
Kilka słów o projekcie
Projekt „Wybory w mieście M – uczymy się lokalnej partycypacji” zrealizowaliśmy w okresie X.2022 – IX. 2023 w partnerstwie z ośmioma szkołami powiatu lubelskiego.
Projekt polegał na realizacji innowacyjnego programu edukacji obywatelskiej wykształcającego wśród młodzieży postawy obywatelskie i partycypacyjne. Program bezpośrednio zaangażował 160 młodych osób (w wieku 7-8 klasa szkoły podstawowej) oraz 32 nauczycieli i nauczycielek z 8 szkół na terenie powiatu lubelskiego. W ramach programu młodzież wzięła udział w angażujących warsztatach symulacyjnych pokazujących funkcjonowanie nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego, a następnie wspierana przez nauczycieli i nauczycielki podjęła działania na rzecz swojej społeczności na wzór funkcjonowania budżetu partycypacyjnego. Przez zaangażowanie młodzieży w aktywne działanie na rzecz swojej społeczności w realizację projektu zaangażowane były całe społeczności 8 szkół biorących udział w projekcie, a więc młodsi uczniowie, kadra, rodzice, lokalne władze, seniorzy i inni mieszkańcy.
Jakie były nasze założenia?
Program odpowiadał na najważniejsze potrzeby człowieka: autonomii, rozwoju i przynależności, a przez to zapewniał zaangażowanie młodzieży, rzeczywiste zmiany w ich funkcjonowaniu oraz zmiany w funkcjonowaniu społeczności i lokalnym podejściu do kwestii edukacji obywatelskiej i działań partycypacyjnych.
Poprzez realizację projektu chcieliśmy zwrócić uwagę nauczycieli, rodziców, ale też szeroko rozumianych społeczności skupionych wokół szkół na konieczność uczenia zaangażowania w działania na rzecz społeczności już od najmłodszych lat, czyli w szkole podstawowej. Działania zaproponowane w projekcie odpowiadały na bardzo pilne potrzeby szkół, które istniały w systemie edukacji od dawna, ale okres nauczania zdalnego bardzo je uwypuklił, a nawet można powiedzieć, że podniósł je do rangi problemów społecznych. Te potrzeby to:
- potrzeba kształtowania wśród uczniów i uczennic kompetencji społecznych (komunikacji, pracy w zespole, liderstwa, poczucia bycia częścią całości przy zachowaniu indywidualności, zaufania społecznego, a nawet zwykłej codziennej życzliwości i po prostu oderwania się do telefonu)
- potrzeba uczenia się przez działanie (w szkole uczmy się wielu ciekawych rzeczy, które niestety okazuję się być nieprzydatne w życiu, a kompetencje zdobyte w prawdziwym działaniu z innymi na pewno zostaną w życiu wykorzystane)
- potrzeba edukacji w kwestii własnej odpowiedzialności za codzienne działania związane z dbałością o środowisko (takie treści pojawiają się w programach szkolnych, choć są bardzo teoretyczne).
O samej metodzie warsztatów Wybory w Mieście M przeczytacie tutaj:
Jak podoba się Wam ta metoda? Zapraszam do dyskusji w komentarzach.
Autorka wpisu:
Agnieszka Lackowska
Psycholog. Koordynatorka warsztatów w Centrum Dobrego Wychowania.
