Empatia i słuchanie to połączone ze sobą umiejętności. Choć nie musimy słuchać drugiej osoby, żeby odczuwać do niej empatię (bo możemy ją odczuwać obserwując lub nawet tylko dowiadując się o niej), ale empatia wynikająca z uważnego słuchania głębiej dotyka rzeczywistości przeżyć tej drugiej osoby. Słuchanie pozwala nam zrozumieć, co ta druga osoba naprawdę przeżywa, a nie tylko to, co się nam wydaje patrząc na jej wyraz twarzy, czy dowiadując się o faktach z jej życia.
W tym wpisie opowiem Wam o jednym dosyć rozbudowanym ćwiczeniu, którego realizacja może zająć nawet całą lekcję (45 minut) lub nawet dłużej. Jeśli bardziej interesują Was podstawy czegoś, co nazywam Sztuką Rozmowy zapraszam do przeczytania tego wpisu:
Sztuka Rozmowy, czyli jak rozmawiać naprawdę (w 14 punktach)
Ćwiczenie CO? JAK? DLACZEGO?, o którym opowiem Wam w tym wpisie pomaga nam wejść w głębię rozmowy. O trzech wymienionych w nich poziomach naszego komunikowania się z innymi pisałem w powyższym wpisie dot. Sztuki Rozmowy oraz w II rozdziale Jak Uczyć Skuteczności, przy okazji omawiania tematu autorytetu i inspirowania innych, a teraz zapraszam Was do praktycznego wykorzystania tej koncepcji.
Przebieg ćwiczenia
1. Ćwiczenie realizowane jest w dwójkach, tak więc dzielmy grupę na dwójki, które siadają naprzeciw siebie.
2. W dwójkach dzielmy się rolami: jedna osoba to OPOWIADAJĄCY, a druga osoba to SŁUCHACZ.
3. SŁUCHACZ otrzymuje karteczkę, na której napisane są pytania, które ma zadawać OPOWIADAJĄCEMU.
4. Na karteczce, którą otrzymuje SŁUCHCZ napisane są trzy zestawy pytań:
Pobierz karteczki dla uczestników pdf
Pobierz karteczki dla uczestników docx
5. Zadaniem OPOWIADAJĄCEGO jest opowiedzenie historii ze swojego życia na zaproponowany temat (poniżej propozycje tematów). Natomiast zadaniem SŁUCHACZA jest słuchanie i zadawanie pytań.
6. Ćwiczenie rozpoczyna SŁUCHACZ zadając pytanie z 1. zestawu (CO?). SŁUCHACZ nie pokazuje OPOWIADAJĄCEMU karteczki z pytaniami, ani nie mówi, jakie pytania tam się znajdują. OPOWIADAJĄCY będzie miał później za zadnie opisać różnice pomiędzy tymi pytaniami i opowiedzieć jak pytania z poszczególnych zestawów wpływały na opowiadanie.
7. SŁUCHACZ może zadawać inne pytania, niż te, które ma na karteczce, ale muszą one dotyczyć tematów, wpisujących się w zakres danego zestawu. Ważne, żeby SLUCHACZ nie przerywał OPOWIADAJĄCEMU – ma jedynie zadawać pytania, kiedy OPOWIADAJACY skończy dany fragment swojej historii.
8. Po kilku minutach opowiadania, prowadzący mówi, że przechodzimy teraz do kolejnego zestawu pytań. SŁUCHACZ zadaje więc pytania z kolejnego zestawu, a po kilku minutach z kolejnego.
9. OPCJONALNIE: Po wysłuchaniu opowiadania możemy poprosić SŁUCHACZY o tzw. odzwierciedlenie historii i wewnętrznych doświadczeń OPOWIADAJĄCEGO. Zadaniem SŁUCHACZA jest teraz opowiedzenie OPOWIADAJĄCEMU tego, jak zrozumiał opowieść. Nie chodzi tu o to ile faktów SŁUCHACZ zapamiętał, ale o to, czy dobrze zrozumiał OPOWIADAJĄCEGO. SŁUCHACZ więc powtarza historię własnymi słowami pytając, czy dobrze rozumiał.
10. Po zakończeniu ćwiczenia koniecznie trzeba je omówić.
Temat historii z życia opowiadanej przez OPWOWIADAJACEGO dobieram w zależności od tego, na czym nam bardziej zależy, na przykład:
- historia o tym, że komuś się pomogło
- historia o doświadczeniu pomocy od innych osób
- historia o pokonanej trudności
- historia o nauczce, której się doświadczyło
Ważne, żeby podkreślić to, żeby opowiadana historia nie dotyczyła bardzo trudnych historii. Ćwiczenie nie ma celu terapeutycznego (choć w pewnym stopniu może pomóc zrozumieć i poukładać uczestnikom doświadczenia w nich samych), ani tym bardzie wracania do bardzo trudnych przeżyć.
Omówienie ćwiczenia
W czasie omówienia ćwiczenia rozmawiamy o:
Pytania do SŁUCHACZA:
- Używając którego zestawu pytań SŁUCHACZ zapamiętał najwięcej?
- Który zestaw pytań pozwolił na największe zrozumienie OPOWIADAJĄCEGO?
- Czy SŁUCHACZ może powiedzieć, że wie o co chodzi OPOWIADAJĄCEMU? czy go rozumie?
Pytania do OPOWIADAJĄCEGO:
- Czy OPOWIADAJĄCY opowiedział wszystko, co chciał?
- Który zestaw pytań pozwolił OPOWIADAJĄCEMU doświadczyć największego poczucia zrozumienia ze strony SŁUCHACZA?
- Jak OPOWIADAJĄCY czuł się odpowiadając na pytania z poszczególnych zestawów pytań?
Pytania do wszystkich uczestników:
- W którym zestawie pytań rozmowa przebiegła najłatwiej?
- W którym zestawie pytań rozmowa przebiegła najtrudniej?
- Jakie wnioski płyną z tego ćwiczenia?
- Czego to ćwiczenie nas nauczyło?
- Co robić, żeby lepiej słuchać i rozumieć innych?
- Jak mówić, żeby być lepiej słuchanym i rozumianym?
Takie ćwiczenie, zarówno z perspektywy OPOWIADAJACEGO, jak i SŁUCHAJĄCEGO może być naprawdę bardzo ciekawym doświadczeniem, czegoś, co lubię nazywać „wzajemnym dotknięciem dusz”. Zobacz jak ogromny jest Twój świat przeżyć wewnętrznych. Twój rozmówca ma co najmniej taki sam. A co w ogóle najlepsze – jest ten świat jest zupełnie inny niż Twój – i właśnie to w tym ćwiczeniu jest najciekawsze. Jakie istnienie byłoby nudne, gdybyśmy wszyscy mieli takie same doświadczenia wewnętrzne – nie byłoby wtedy o czym rozmawiać, a my bylibyśmy chyba jakimiś bezmyślnymi robotami. Przecież nie chcemy, żeby tak funkcjonowało nasze społeczeństwo.
Jeśli interesują Was tego typu treści dotyczące rozmowy, a zwłaszcza rozmowy pozwalającej na prawdziwe rozumienie i „wzajemne dotknięcie dusz” zapraszam Was do lektury tego wpisu:
Sztuka Rozmowy, czyli jak rozmawiać naprawdę (w 14 punktach)
Warto pamiętać o tym, że choć dyskusja to nie to samo co rozmowa, to dobre jej przeprowadzenie – z dużym podkreślaniem otwartości na poglądy innych i pokazaniem, że rozumienie nie oznacza akceptowania – również może uczyć rozumienia drugiej osoby. O edukacji do dyskusji pisałem tutaj:
Jak uczyć dyskutowania – Debata Oksfordzka
A więcej podobnych ćwiczeń uczących dyskutowania opisałem w kursie:
Storytelling, Wystąpienia i Debaty w Edukacji
Jak podoba się tam to ćwiczenie? Czy wykorzystujecie jakieś inne pomysły uczące słuchania i empatii? Zapraszam do podzielania się inspiracjami w komentarzach.
Autor wpisu:
dr Michał Czakon
Pomysłodawca metod edukacyjnych Centrum Dobrego Wychowania, Psycholog, Trener, Dydaktyk, Autor bloga: jakdzialacskutecznie.pl, Autor pakietu metod 99 pomysłów na godziny wychowawcze.
